Eugeniusz Gòłąbk

KASZËBSCZI
SŁOWÔRZ
NORMATIWNY

[fragment]

Oficyna Czec, 2005

D

dostóny (òd: dostac), np. Òna to mô òd mie dostóné. Òni gò mają tak dalek dostóné, że…
dostrojic – 1. dokùńczëc strojenié, np. Jô le dostrojã ten wôłtôrz – ùstawiã kwiatë i lëchtarzë i zarô jidã dodóm. 2. ò statkù mùzycznym: dostosowac strój mùzyczny do drëdżich instrumentów, np. Wez le dostrój twój pùzon, bò brzmi za niskò.
dostrojic sã / dostrojiwac sã – 1. òb. dostrojic w 2 znacz., np. Wez le sã dostrój || dostroji z tim twòjim pùzonã, bò nie strojisz. 2. dostrojic sã psychicznie do towarzëstwa, np. Òn sã chùtkò dostrojił do nich i téż zaczął sã wëgłupiac.
dostrzéc SY – pòstrzéc, ùzdrzec, np. Wëzdrzôł niepòzérno, że gò nicht nie dostrzégł.
doswiadczac || doswiôdczëwac, np. Pón Bóg nas cãżkò doswiôdczô || doswiadcziwô. Òni gò doswiôdczelë || -czalë || doswiadcziwelë || -walë.
doswiadczëc – zaznac, doznac, przeżëc, np. Òn doswiôdcził biédë. Pón Bóg jich cãżkò doswiôdcził.
doswiadczëc sã – dokònac sã, przekònac sã, doznac sã, np. Terô òn sã doswiôdcził, że…
doswiôdczalny EG – eksperimentalny, służący do doswiôdczeniów, np. ‘Trus doswiôdczalny’. – òb. trus
doswiôdczenié – doznanié (òb.), np. To bëło dlô niegò przikré doswiôdczenié. – Przër. môczówka. Taczich doswiôdczeniów, niechbë le bëło jak nômni. W szkòle, na lekcjach chemii ùczniowie òbzérelë / przeprowadzëlë doswiôdczenié z kwasã solnym i cynkã’. – Przër. rozłożenié (w znacz.: rozwôga, rozeznanié), wprawa, zwëk
doswiôdczëc, doswiôdczëwac – òb. doswiadczëc, doswiadczac
dotarti – òb. docarti
dotąd – donąd || do tąd, do nąd, do tądka || do nądka, do tegò môla abò do te czasu.
do te || do ne – do tegò || do négò – 1. na òpisanié czasu / môla, np. do te czasu, do te môla. Do te trzeba jesz dołożëc. – Przër. òd te. 2. w znacz. òprócz / òkróm tegò, nadto, na wiérzch, np. Òn stracył wnet całi majątk, a do te jesz mù ùmarła białka i dwòje dzecy.
dotëchczôs [akc. -czôs] || donëchczôs SY || -czas [przër. òdnëchczas SY] – do terô, do tegò czasu, do dzysô, jak na dzys, np. Dotëchczôs tu sã mieszkało spòkójno.
doticzący (pòlasz.) EG – tikający sã, òdnôszający sã do czegò, np. Tu môsz, to są dokùmentë doticzącé ti sprawë.
doticzëc (pòlasz.?) EG – òdnaszac sã, tëkac sã || tikac sã, pòl. dotyczyć, np. Ta sprawa waju nie doticzi. Te słowa cebie doticzëłë. Ta sprawa doticzi cebie i mie.
dotikalny EG – taczi, co sã dôwô dotknąc, maklewny, np. tegò dotikalnégò, w tim dotikalnym.

dotrzéc – trzéc do kùńca, np. Òn to docérô / docarł. Ten autół / mòtór trzeba nôprzód dotrzéc, a tej mòżesz nëkac, kùli fabrika dała. [W znacz. pòl. dotrzeć, dojść – kasz.: przińc, doprzińc, trafic, duńc, dobrnąc, dokòpac sã, doszëkac sã]. – Przër. docerac, docercé.
do ùczinkù – ts., co: do czënieniô – òb. Np. Z tim człowiekã jô jesz ni miôł nic do ùczinkù, ale… Z prokùratorã jô bë nie chcôł miec / lepi ni miec do ùczinkù.

‘do ùzdrzeniô || -niégò’ – do widzeniô, do òbôczeniô (pòzdrówk), np. Në, tej do ùzdrzeniégò.
doważac – dowòzëc, np. jô dowôżóm, të dowôżôsz, òn dowôżô. Òni dowôżają || dowòzywają do naszégò krómù chléb ze swòji piekarni. Nie doważôj || dowòzywôj mie za wiele tegò…
doważëc – òd ‘ważëc’, sprawdzëc jaką cos mô wôgã, np. Wez, cerplëwie doważë to do kùńca. – Przër. nie doważac.
do wewnątrz EG – do bëna, pòl. do wewnątrz. – Przër. wewnątrz, wewnãtrzny, wnãtrzé.
dowierzac EG – dawac wiarã, np. Òn mie nie dowiérzô. Wa mie nie dowiérzôta? Jô mù nie dowiérzóm. Nie dowierzôj / dowierzôjta mù. Psu ni mòże dowierzac.
dowiesc RA – dokazac, np. Òn mù dowiódł, że… Òni mù dowiedlë że… – Przër. dowòdzëc.
dowiérzanié EG || dowiérstwò LZ – zaùfanié, np. tegò dowierzaniô || dowiérstwa. Z dwiérzanim || dowiérstwã trzeba bëc òstróżnym.
dowiérzac – òb. dowierzac. – Przër. niedowiérzanié.
dowiterk [akc. -wi-] SY – czł., co wszëtkò òdkłôdô do witra, pòl. dojutrek, kunktator, np. tegò dowiterka.
do wnãtrzô || do wnãtrzégò – do ‘serca’, do ‘dëszë’, do ‘wątpiów’. – Przër. do wewnątrz, wątpia.
dowòdzëc – 1. prowadzëc, wòdzëc, czerowac wòjskã, np. òn dowòdzy / dowòdzył; òni dowòdzą / dowòdzëlë. W ti wòjnie / bitwie naszim wòjskã dowòdzył generał Haller. 2. dokazëwac SY, TR, np. W ti rozprawie / rozmòwie òn dowòdzył, że…
dowòdzëzna [akc. -wò-] TR – rozprawa EG, dyskùsjô, rozmòwa, np. ti dowòdzëznë, w ti dowòdzëznie.
dowòzëc || doważac, np. Òn dowòzy || dowôżô chléb i kòłôcze do naszégò krómù ze swòji piekarni.
dowódca [wëm. dowłódca] SY – prowadnik, wódca, np. tegò dowódcë, z tim dowódcą.
dowództwò EG, np. tegò dowództwa, z tim dowództwã || -wem.
dozdrzelałi || dodrzeniałi || dozdrzeniałi SY – pòl. dojrzałi, np. Slëwë są ju dozdrzelałé. – Przër. dozdrzelec.
dozdrzelańc || dozdrzelińc [nié: -lanc, – lónc; akc. -lańc] – dzéwczã pòdrôstającô, czôglã, szcziglã, ‘kózlã’, pòdrostk.
dozdrzelec || dodrzeniec || dozdrzeniec, np. Te wisznie mùszą jesz dozdrzelec. Lepi żebë òne do kùńca dozdrzelałë || -niałë. Ten człowiek jesz nie dozdrzelôł do te, żebë gò zaprosëc do naszégò towarzëstwa.
dozdrzelewac – zdrzelec || zdrzeniec, np. Ten brzôd ju dozdrzeléwô (zdrzeleje || zdrzenieje). Jabka dozdrzeléwają (zdrzeleją || -nieją). – Przër. drzeniec, dodrzeniac.

dozdrzeniałi SY – òb. dozdrzelałi.
dozerac – dbac ò cos, chòdzëc kòle czegò, miec starã ò cos, starac sã ò cos, piastowac, ‘chùchac’ na cos, troszczëc sã, np. Òna dozérô chòrégò / kwiatë / ògród.
do zewnątrz EG – do bùtna, pòl. do zewnątrz. – Przër. zewnątrz, wewnãtrzné, wnãtrzé.
dozérca – òb. dozorca.
dozérôcz [akc. -zé-] TR – òpiekùn, pòl. pielęgniarz, np. tegò dozérôcza.
dozérôczka TR – òpiekùnka, pòl. pielęgniarka, np. ti dozérôczczi.
do zlëdaniô [akc. -zé-] – òb. zlëdanié.
doznac – doswiadczëc, òdczëc, zaznac, np. Òn doznôł tam biédë i ùpòkòrzeniégò.
doznac sã SY – dowiedzec sã, przekònac sã, np. Doznôł sã tatk, chto mù żëto ùkrôdł.
doznanié – òdczëcé, doswiôdczenié, np. Doznania esteticzné i dëchòwé przëżëca wëniosłé z tegò spektaklu òstóną na długò w naszi pamiãcë.
dozorca (pòlasz.?) EG – stróż.
dozór SY – òpieka, dozéranié, np. Chòri ni mô dozoru. Mój syn mô dozór nad całą robòtą. – Przër. nad’zór.
dozwalac RA – dopùszczac, pòzwalac, np. Mòkrawòsc grëńtu (gruńtu) nie dozwôlô nóm na niżódną ùprawã.
dożdac – pòczekac, np. Dożdżë le, (pòczekôj le), nie spieszë sã tak, jô zarô przińdã. – Przër. pòżdac, nażdac sã, pòżdawac.
dożdac sã SY – doczekac sã, np. Nasz starëszk dożdôł sã dłudżich lat.
dożdawac SY – czekac jaż chtos dogòni, spòmalëc, przëstawac, np. Chòc mie sã przëdarzi wińc pózni z chëczi, to mòji kòledzë dożdôwają, tak że më jidzemë w twarzëstwie do robòtë. Rëszôjta sã białczi, z tim rzeszanim (wiązanim), bò mùszã z masziną wiedno dożdawac.
do żeńbë – zdatny do żeńbë / do małżeństwa, dorosłi, np. Naszi knôpi / nasze dzéwczãta ju są do żeńbë. – Przër. domãżnô.
dożerac SY – ts., co: dokùczac, doskwierac – òb.
dożerënë SY – dokùczlëwòsc.
dożéradło SY – òb. dożérca.
dożérajk, np. tegò dożérajka. – Przër. dożérca.
dożérca SY – czł. dokùczlëwi, np. tegò dożércë.
do żëwégò [akc. żë-] SY – mòcno, bòlesno, do ‘żëwégò miãsa’ [‘żëwé miãso’ – òtemkłô rena]. Np. Do żëwégò miã òbrazył. Przemókł jem do żëwégò (do skórë).
dożëwòcé EG [akc. -wò-] – kara sôdzë do kùńca żëcégò, np. tegò dożëwòcô || -cégò. [W znacz. pòl. ùtrzimanié starków – òb. starkòwizna, łaskawizna, ògnarija, depùtat].
dożëwòtny EG – pòl. dożywotni, np. dożëwòtnô renta / kara. Òni dostelë dożëwòtné rentë.
dożniwk SY – òżniwinë, np. tegò dożniwkù, na dożniwkù.
dożużlowac (pòlasz.) EG – ò mòtocyklu abò auce: ‘dobic’, ‘dorznąc’, ‘zajachac na smierc’, zniszczëc [òd sportu ‘żużel’ – òstrô jazda na mòtocykach pò òbiegù stadionu, wësëpónym żużlã]. – Przër. wëżużlowac.
dólnica [akc. dól.] – kùla, sklep w zemi krëti sklepienim ceglanym i dzarną, np. Przënies bùlew z dólnicë.
dólny – spódny, pòłożony w dole, np. tegò dólnégò. W dólnëch òknach sã swiécy wid, a w górnëch je cemno.
dół / zdr. dółk – 1. spódk, spódnô strona, dno. 2. kùla, dzura w zemi. 3. dolëzna. Np. tegò dołu / dółka, w dole / w dółkù, na dole; te dołë / dółczi, tëch dołów / dółków. 4. dólny dzél stroju białgł. – półsëknia, np. Mùszã so dac ùszëc nowi dół, bò të wszëtczé mòje dołë mie są ju përznã wëszłé z módë.
dółto [nié tak ] – òb. dłóto.
dóm – 1. dóm / zdr. domik [akc. -mik], zgr. domiszcze [akc. do-], pòl. sień, np. w domie / domikù, domiszczu. Ù nich z domù sã wchôdô prosto do kùchni. 2. Bòżi dóm LA – kòscół, np. Na westrzódkù wsë stoji Bòżi dóm. 3. (rzôd. intern.) domôctwò, chëczë, mieszkanié, bùdink SY, np. Tu je mój rodzynny / òjczësti dóm, tu jô przeżił młodé lata. W Kòbùsewie je dóm starców. Òni jã zawiozlë do domù wariatów / do głupégò domù’. ‘W domie òpieczi spòłeczny… Òne są w domie dzecka, tj. w serocyńcu. Jegò òddelë do domù pòprawczégò. To më kùpilë w domie towarowim. 4. (pòlasz.), w znacz.: ród, rodzëzna, np. Mòja mëma je z domù / z dodomù Kwidzyńskô. – Przër. dodóm, domôctwò.
dóma [tak nié] – òb. doma.
dóny – w znacz. ‘òmôwióny’, ten, ò jaczim je mòwa, np. W dónym pòwiece / rokù / w tim cządze statisticznym wzrosłë wëdatczi na ùtrzimanié policji / na konserwacjã dróg / na òswiatã / kùlturã ò piãc procent. EG – Przër. pòdôwczi.
dóńc [tak nié] – òb. duńc.
dót (niemcz. rzôd.) – 1. ùmarłi, padłi, np. Òn je ju dôwno dót. 2. smierc, np. Wa mie chceta do dótu dostac.
dôga (zab.) SY, JA – sëła, mòc, mùrks, np. Ni miec dôdżi. Òn mô dôgã jak baran w rogach. Czejbë kóń ò swòji dôdze wiedzôł… – Przër. dôżny, dôżniészi [Przër. Dago (‘mòcny’) – drëdżé (niejasné dlô historików) miono Mieszka I – ksyżëca pòlsczégò – EG].
dôka – mgła, np. z ti dôczi, w ti dôce, pòd tą dôką; jesénné dôczi i deszcze, w jesénnëch dôkach. – Przër. wëdôczëc sã.
dôleczi [tak nié] – òb. daleczi.
dôlëbóg || dôlbóg || dlëbóg || dolëbóg EG – pòprôwdze, jak Bóg w niebie, np. Dôlëbóg, to je prôwda! Dôlëbóg, jô nie łżã. – Przër. dôlëszôk.
dôlëszôk SY – wnet ts., co dolëbôg, np. Jô cë gôdóm dôlëszôk, że to je prôwda. Gôdôsz të dôlëszôk, czë të le żartëjesz? – Przër. do lëszôka || do lëzdrocha.
dôlowac – òb. dalowac.
dôlô SY – 1. pòl. dal, odległość, np. To je dôlô òd nas do Gduńska. Jic w dôlã || -lą. 2. pòle leżącé dalek za wsą, np. Jedz na dôlã i zakùńcz robòtã.
dôr [nié: dar], np. tegò daru, z tim darã || -rem, w tim darze; te darë, tëch darów, z tima darama, ò tëch darach.
dôrënk – òb. darënk.
dôrowac – òb. darowac.
dôrowizna – òb darowizna.
dôwka (pòlasz.) EG – miôrka, porcja, dóza, np. ti dôwczi, w ti dôwce. Dwie malinczé dôwczi.
dôwni – wëższi st. òd: dôwno, np. To bëło jesz dôwni, nigle przed tësąc latama. Dôwni òna jesz mògła sama wstajac z łóżka, a terô ju zaległa na dobré. – Przër. pierwi, przódë.
dôwniészi – wëższi st. òd: dôwny, np. To są jesz dôwniészé dzeje òd tëch, ò czim ju bëła mòwa.
dôwno, np. To je / bëło ju dôwno temù. Wëższi st.: dôwni – òb. – Przër. òd dôwna, z dôwna, z dôwien dôwna.
dôwnota [akc. dôw-] SY – przeszłosc, dôwné czasë, np. ti dôwnotë. To jesz nie je nijak takô dôwnota, jak…
dôwny – przeszłi, miniony, np. To są dôwné dzeje. W dôwnëch czasach. – Przër. starodôwny
dôżnica [akc. dôż-] (môl.) SY – białka dôżnô, tj. mòcnô, np. W tã dôżnicã mógł bë òrac, tak dôżnô òna je.
dôżniészi SY- wëższi st. òd: dôżny, np. Chòc môłi jak żaba, wiedno dôżniészi jak baba.
dôżnik [akc. dôż-] (môl.) SY – chłop dôżny, tj. mòcny, np. Tegò dôżnika nicht nie pòradzy.
dôżny (zab.) SY – mòcny, żwawy, welech, chùtczi, wiesołi, prëk, karszny, np. Dôżné dzéwczã. Dôżny jak kóń. Dôżny, ale w gãbie. Dôżny w rozëmie òn nie je. Dôżny mróz. Dôżnô zëma.
dracht EG – dwa wãbórczi wòdë abò dwa kòsze narôz niosłé na szchaniach, np. trzë drachtë (szesc wãbórków). Przódë, czej bëło pranié, trzeba bëło nanosëc ze stëdni conômni piãc drachtów wòdë (tj. 10 wãbórków), a më swòjëch szchaniów ni mielë.
draga – ôrt kòtwë, np. ti dradżi, z tą dragą, w ti dradze; z tima dragama.
drapichróst (môl.) SY – ôrt ptôcha: jastrzib || jastrząb. W znacz. pòl. ‘drapichrust’ – kasz.: cëgón, kùńda, òchlin, òchlëdëtk, manijôk.
drapieżnosc EG – chcëwòta, charłãznosc, łapcëwòsc, np. Taczi drapieżnoscë jô jesz nie widzôł.
drapieżny EG, np. drapieżné zwiérzãta / ptôchë / rëbë. – Przër. chcëwi, charłãzny, łapcëwi
drasnąc (pòlasz.) – òb. côrnąc.
draszk SY – 1. człowiek, co rob przë draszowanim. 2. (żart.) czł., co lubi wiele zjesc. Np. tegò draszka.
draszowac – (rzôd.) młocëc (przër.), np. òn draszëje; òni draszëją. Przër. cepòwac, klëcëc.
draszowanié – òmłotë SY, np. tegò draszowaniô || -niégò, przë draszowanim || -niu
dratew || dratwa, np. ti dratwi. Przódë kòżdi bót béł szëti dratwią. ‘Szëjã bótë, szëjã bótë, bijã pënczi, bijã pënczi, a wëcygóm dratew’.
drawi SY – 1. (przëmiotn.) chùtczi, prãdczi, np. Ten mô drawi chód. 2. (przësł.) wëższi st. òd: drawò, np. Òne nëkałë corôz to drawi’ [nié: drawiéj]. – Przër. pòdrawnic.
drawò [nié: drawie] SY- dosc chùtkò, np. Kònie biegałë drawò. Biegôj le drawò za tatkã.
drażnic – gòrzëc, dokùczac kòmù, np. Czemù wa gò drażnita? Nie drażnij / nie drażnijta gò. Psa sã nie drażni, bò mòże kãsëc.
drãgò || grãdo – cãżkò, z biédą, np. Ta ùczba jima jidze dosc drãgò.
drãtewnik SY – (zool.) ôrt żëjątka, ò cele pòdobnym do knëpelka, pòl. patyczak, np. tegò drãtewnika.

drãtwiec SY – môłknąc, sztiwniec, cerzpnąc, grablec, np. Mie rãce drãtwieją. – Złoż. zdrãtwiec (òb.).
drãtwi EG – 1. zgrablałi, zesztiwniałi, zmôłkłi, np. Drãtwé pôlce. 2. (pòlasz.) drątwi w znacz. jednosejny, sztiwny, przesadno pòwôżny, np. Drãtwô mòwa. Drãtwi tón.
drãtwò
dreszcze (pòlasz.) – òb. ògrôżka.
drewkarniô SY – szurk, bùda na òpôł, np. ti drewkarni.
drewniany || drzewiany, np. Drewniané òkna / scanë. W drewnianëch kòrkach. Na drewnianym kòle. Drewnianô beczka.
drewniôk SY – chrãbôcz, chrobôk, krëchùlc, robôk toczący drewno, np. tegò drewniôka; tëch drewniôków, z tima drewniôkama.
drewno – drewno jakò òpôł abò materiał bùdowlany, np. tegò drewna.
drewniôl (nrd.) SY – 1. czł. tãpi, cwardzélc, mack, półgłupk, np. Nigle ten drewniôl sã czegò naùczi, to rëchli sã psu dupa zagòji, le òna jesz bòlącô nie je. 2. czł. bez temperamentu, bez żëcégò, pòmalëczk, np. Nié, drewniôla nie chca bëm za chłopa.
drewny (nrd.) SY – ò lëdzach: tãpi, niepòjãtny, np. Michôł miôł bëc ksãdzã, ale sã òkôzało, że je za drewny. Ta mô za drewną głowã, żebë co pòjąc.

drén LA – fimel, dzëwactwò, np. Kòżdi chłop mô swégò dréna, a jedny mają jesz ekstra. (niechtërny mają jesz jaczés jiné dzëwactwò). EG
drénowac EG – ò délu, drągù / prãce żelôznym, blasze itp.: drżec /dërgòtac òd ùderzeniô, wpadac w rezonans, np. Jô ti sztãdżi ni mògã ùtrzëmac w rãkach, bò to za baro drénëje [akc. -në-]. Czej wòjskò szło przez mòst, to le tak drénowało.
drénowanié EG – dërgòtanié, drżenié, rezonowanié, np. Tegò drénowaniô jô ni mògã wëtrzëmac, czej trzimóm nen prãt, to jaż rãce bòlą.
drészëmel [akc dré-] – riczón || rëczón, dzél wòza: pòprzéczny, grëbi dél nad skrãtama, w jaczim òsadzoné są kłonicë, np. tegò drészëmla.

drëch [nié: drëh], zdr. drëszk – przëjacél, kómpel, towarzësz, np. temù drëchòwi, z tim drëchã; ti drëszë, tëch drëchów, tim drëchóm, z drëchama. Witôjże drëchù. Witôjtaż drëszë!. Do mòjégò drëcha… Do mòjëch drëchów… Z drëchama…
drëchna || drëszka [nié: drëhna] – przëjacółka, towarzëszka, np. ti drëchnë, z drëchną, ò drëchnie.
drëdzewiec – òb. dërdzewiec.
drëdzë – jinszi lëdze, pòl. drudzy, np. jedny i drëdzë, drëdżich lëdzy, z drëdżima lëdzama, ò drëdżich lëdzach. Jedny lëdze robią tak, a drëdzë prawie òpak / wspak.
drëdżi [nié: drudżi], np. Òn béł pierszi, a jô drëdżi. Ten drëdżi kóń je mòcniészi. Za drëdżim razã mie sã ùdało. Jeden robi tak, a drëdżi jinaczi. – Przër. drëdzë.
drëft SY, EG – droga pólnô abò lasowô, np. tegò drëftu, tim drëftã || -tem, pò tim drëfce [Etimol. niemcz.: droga, jaką je nëkóné bëdło – EG]
drëgi – òb. drëdżi.
drëja (nrd.) SY – karno, strzóda, np. ti drëji || -jë. Drëja krów, swiń || swini, ptôchów, kùr. [Etimol. òd niem. drei (3)? – przër. kasz. trój – wiele]. – Przër. ùrdëga, róta, strzóa, grądo.
drëk – 1. pòl. druk np. tegò drëkù, z tim drëkã. 2. (niemcz.) brud, gnój, mùł, np. tegò drëkù, z tim drëkã. [Co jinégò ‘druk’ – òb.]
drëkarka EG – ùrządzenié dołączoné do kompùtra, np. na drëkarce, z drëkarczi; dwie drëkarczi, dwùch drëkark || -rków.
drëkarniô SY, LZ, np. Ksążczi drëkòwóné są w drëkarni.
drëkarsczi – złączony z drëkòwanim ksążk, np. farwa drëkarskô, drëkarsczé maszinë, drëkarsczé rzemiãsło.

drëkòwac, np. òn drëkùje, òni drëkùją, òni drëkòwelë || -walë. – Złoż. dodrëkòwac, nadrëkòwac, przedrëkòwac, wëdrëkòwac.
drëkòwóny || (rzôd.) drëczny SY, np. Drëkòwóné || drëczné lëtrë.

drëmel – ‘luńt’, sztëk cwardégò gówna, glëmka, np. tegò drëmla; te drëmlë, tëch drëmlów, z tima drëmlama.
drëpa – òb. drëpë.
drëpë (przestarz. niemcz.) – krople, np. żôłądkòwé drëpë; tëch drëpów.
drëszë – ib. drëch .
drëszëc sã – kómplowac sã, kamrôcëc sã, przëjaznic sã, przëjacelëc sã, kmòtrowac sã, np. Òni sã tak òd niedôwna drëszą. Naji tatkòwie sã drëszëlë, a më bë mielë bëc sobie cëzy. – Złoż. zdrëszëc sã.
drëszëzna – Przër. drëszstwò.
drëszk – zdr. òd: drëch np. (pòùfale) Słëchôj le drëszkù…
drëszka – drëchna, przëjacółka, np. ti drëszczi, ti drëszce, z tą drëszką; z tima drëszkama.
drëszny (môl.) SY – przëjacelsczi, żëczlëwi.
drëszstwò [nié: drësztwò] – drëszëzna, bractwò, karno, kómpaniô, np. tegò drëszstwa, w tim drëszstwie, z tim drëszstwã.
Drëwa (nôzwëskò pisóné: Drywa / Drewa), np. tegò Drëwë, z tim Drëwą.
drëwòtny (neol.) LA – elektriczny – Przër. drawò, drawi.
drëżéń – òb. drżéń.
drgac – dërgòtac, drżec, np. to drżi || dërżi. – Òb. drżec.
drig (pòlasz.) EG – szëk, chwat, spòsób na zrobienié czegòs, talent do cze, np. Òn mô taczi drig do zbiéraniô jagòdów, że nicht ni mòże zebrac tëli, co òn. Òna mô drig do graniô na gitarze.
drist – 1. (przëmiotn.) smiałi, òdwôżny. 2. (przësł.) smiało òdwôżno.
dristniészi EG – smielszi, òdwôżniészi, np. To dzéwczã je dristniészé òd swòjégò brata.
drobiôzg SY – 1. drobné rëbë, rak, 2. drobné dzecë. 3. ptôchë domòwé, drobòcëzna (òb.).
drobnostka [akc. -nost-] (pòlasz.) EG – rzecz drobnô, mało wôżnô, np. ti drobnostczi, tą drobnostką.
drobnota – òb. pòdrobnota.
drobòcëzna [akc. -bò-] LA – drób, ptôchë domòwé: kùrë, kaczczi, gãsë, gùłë itp., np. ti drobòcëznë. – Przër. kwëk, gadzélstwò, gadzëna.
drodżi (wëższi st.: drogszi), np. To je drodżé, a to jesz drogszé. Ti méstrowie są drodżi, [nié: drodzy], òni chcą miec wiele zapłaconé za robòtã.
droga [nié: drouga], zdr. dróżka, zgr. drozëskò || drożëszcze, || (stkasz.) darga, np. z ti drodżi, na ti drodze, tą drogą, tëch dróg, tima drogama. Pòlnô / lasowô || lasnô droga, jinaczi: drëft (przër.). – Przër. drogòwi, autostrada, sztrasa, ùjezdnica, ùlica, szaséj, trakt, jezdniô, òkrãżnica.
drogò (wëższi st.: drożi), np. W tim krómie to kòsztowało drogò, ale w jinszich bëło jesz drożi. – Przër. drożëzna.
drogòwi – doticzący drodżi, np. Drogòwé znaczi. Nawierzchniô drogòwô. Ruch drogòwi.
drogszi [nié: droższi], np. Òd witra benzyna mô bëc drogszô. Ti méstrowie terô są drogszi jak przódë, a nie robią nic lepi. – Przër. drodżi, drożëzna.
drożdże SY, LZ – młodze, np. z drożdżama, bez drożdżi, kùch / chléb na drożdżach. Pôrã deko drożdżi.

drożdżowi – młodzowi, np. Kùch drożdżowi, to je to samò co młodzowi. Jô do kawë nômili jém drożdżowégò kùcha.
drożdżówka (pòlasz.) EG – kùszk młodzowi, sznëka, np. Kùp nama dwie drożdżówczi.
drożëzna [akc. dro-] – rzeczë drodżé, wësoczé cenë towôrów, np. Ju dôwno taczi drożëznë nie bëło.

drób (pòlasz.) EG – kwëk, drobòcëzna (neol.) LA, gadzëna (przër.) gadzélstwò (przër.), ptôchë przëdomòwé, np. tegò drobiu.
drócany [nié: -ani] – zrobiony z drótu, np. drócany płot, drócanô szczotka, drócané rzeszoto.
drót [nié: drut, drôt] / zdr. drótk, drócëk, np. tegò drótu / -tkù, drócëka, w tim dróce / drócëkù, z tim drótã / drócëkã || -kem; pò drótach, za drótama.
drótownik (zab.) SY – (zab.) òbszczelnik SY, dôwny ‘rzemiãsnik’, co naprôwiôł pãkłé garnczi, np. Drótownik wzął drót i òpiął nim stłëkłi garnk. SY
drózd SY – ôrt ptôcha, pstrokatka (òb.), np. tegò drozda.
dróżnic SY – znieprawiac, błaznowac kògò, głëpic, sprowadzac na lëchą drogã, wpłëwac lëchò na kògòs, np. òn jã dróżni, òni jã / jegò dróżnią; òni jich dróżnilë. – Złoż. pòdróżnic (zepsëc, zgòrszëc). – Przër. gòrszëc.
drôbka, zdr. drôbùszka, zgr. drôb [nié: drôpka, drôpùszka], np. ti drôbczi, na drôbce, na dwùch drôbkach, z drôbką, z drôbkama.

drôt – òb. drót.
drôw / zdr. drôwk SY – drobny ale chùtczi chód kònia, pòl. kłus, np. tegò drawù / drôwkù. Jachac drawã || -wem / drôwkã || -kem. Nasz kóń nie je na stãpiéń (ts., co: stãpnią || stãpią) bò mô za krótczé nodżi, ale na drôw ni ma lepszégò kònia. Zwrot: Dostac zgniłégò na drôw (zmùszëc zgniłégò człowieka, żebë sã spiesził). – Przër. drawi, drawò, drawòwac.
drudżi – òb. drëdżi.
druh – òb. drëch.
druk (niemcz.) EG – cesniô (òb.), ‘klamka’ (òb.), biéda, cësk, strach, kłopòt, skweres, zagrôżba, np. To sã wëdało i terô òni są w drukù (w cesni / w klamce). – Przër. drëk.
drut – òb. drót.
drużina (pòlasz.) EG, np. W wòjskù nasza kómpaniô bëła pòdzelonô na szesc drużinów. Harcerze sã pòdzelony na drużinë. W tim meczu nasza drużina miała letką przewôgã. W naszi drużinie wszëtcë są wnet w tim samim wiekù.
drużinowi (pòlasz.) EG – prowadnik drużinë, np. tegò drużinowégò.
drwal (pòlasz.) – òb. rąbca, klaftôrz.
drwic EG [przër. SY: wëdrwiéla || wëdrwisz] – pòdsmiewac sã, np. òn drwi. Nie drwij! – Przër. wëkrëkòwac.
drzemac, np. jô drzémiã, òn drzémie; më drzémiemë, wa drzémieta. Tej drzémta so dali, a jô pùdã do robòtë. – Złoż. pòdrzemac so, przedrzemac. – Przër. zdrzémnąc sã.
drzeniec || dozdrzeniac || dodrzeniwac – dozdrzelewac, np. Jabka są ju dodrzeniałé || ùdrzeniałé || ùzdrzeniałé || dozdrzelałé. Żëto ju drzenieje (dozdrzeléwô). – Przër. zdrzelec.
drzewiany [nié: drzewianny] – drewniany, zrobiony z drzewa, np. drzewiané dwiérze, drzewianô pòdłoga.
drzewny – zrobiony z drzewa, pòchòdzący òd drzewa, drewna, np. drzewnô kóra, drzewnô wełna, drzewny szprit, drzewnô żëwica.

drzewò / zdr. drzéwiã / drzéwkò (colemało: drzéwkò brzadowé), np. tegò drzewa / drzéwiëca || -wiãca / drzéwka. Słowò ‘drzewò’ znaczi téż czãsto ts., co: drewno, np. Biéj, halôj drzewa do piécka. – Przër. drewno.
drzewòstón (pòlasz.) JA – lëczba i stón (kondicjô, zdrowié) drzéw w lese, np. tegò drzewòstanu, przë tim drzewòstanie.
drzéc (sã) – 1. rozdzera (sã). 2. wrzeszczëc. Np. jô (sã) drzã [nié: drã], të (sã) drzesz, òni (sã) drzą [nié: drã, drą]; òn (sã) dzarł, òni (sã) dzerlë [nié: darł, darlë]. Bùksë sã drzą na kòlanach. Nie drzë sã! Nie drzëta sã! 3. (żart.) ò òtmikanim gãbë przë zéwanim, np. Co mie sã ten pësk tak drze? (co mie sã tak chce zewac?). Pësk sã ju drze, a na nowi ni ma (bierze mie na zéwanié). EG. 4. spiewac głosno (przër. kòzlëc sã, bleczëc).
drzémka – półspik, np. Pò ti drzémce mie je terô lepi. – Przër. drzemac, zacmienié w 2 znacz.
drzéń – òb. drżéń.
drzéwiã – zdr. òd: drzewò, np. tegò drzéwiëca || -wiãca, za tim drzéwiëcã || -wiãcem; te drzéwiãta, tëch drzéwiãt || -tów, za tima drzéwiãtama. – Przër. drzéwkò.
drzéwkò – 1. zdr. òd: drzewò. 2. brzadowé drzéwiã, np. tegò drzéwka, pòd tim drzéwkã || -kem; te drzéwka, tëch drzéwk || -ków, pòd drzéwkama.
drzëżdżëc sã || drziżdzëc sã JA – switac, rozwidniwac sã, przejasniwac sã pòrenë abò pò deszczu, np. To sã ju drzëżdżi. Prawie sã ju drzëżdżëło || drziżdżëło, czej zabawa sã skùńczëła i zmãczony gòsce zaczãlë sã rozchadac dodóm.
drzistówka – chilawica (przër.), np. ti drzistówczi, z tą drzistówką, pò ti drzistówce.
drziżdżëc sã – òb. drzëżdżëc sã.
drzón – òb. drżón.
drzónowiskò || -iszcze – òb. drżónowiskò.
drzôzga / drzôzdżi EG – wiór / wiorë, szczeplëna / szczeplënë, pòcãté na drobné drewno / drewka. – Przër. łëczewò.
drżec || dërżec || drëżec – dërgòtac, np. to drżi || dërżi, òn drżi, òn drżôł || dërżôł, òna drża(-ła); wa jesta drża(-ła), òni drżelë. Cëż të tak drżisz || dërżisz? Terô nie drżë ze strachù, le biéj, przeprosë jich.
drżéniasti || drżénisti SY – taczi co mô wiôldżi drżéń, bògati w drżéń, np. Drżéniastô chójka. Drżénisté drzewò.
drżéń [nié: drëżéń, derżéń drzéń] SY – pòl. rdzeń, np. tegò drżénia.
drżón || drzón – ôrt roscënë (czerz, drzéwiã): cérzniô, np. tegò drżóna, na tim drżónie.
drżónowi – pòchòdzący òd drżóna abò zrobiony z drżóna, np. drżónowé kòlce. Panu Jezësowi nasadzëlë drżónową kòrona.
drżónowiskò || drżónowiszcze, np. tegò drżónowiska || -iszcza.
drżónowisti LZ – pòdobny do drżónu, kòlcati, cérzniowi – òb.
duch – òb. dëch .
duchòwieństwò – òb. dëchòwieństwò.
duchòwi – òb. dëchòwi.
dudnic – trzôskòwac, np. Òdżin sã pôli, jaż w piéckù dudni. Kònie przebiegłë przez mòst, to le tak dudniło. EG – Przër. tãtnic.
dufac (archaj.) MM, SF – ùfac – òb.

duga || duka – 1. trica, drążk drewniany abò prãt żelôzny, służący do dwiganiégò cãżczich rzeczi, pòl. łom, np. pòmagac so dugą, brac przez dugã. 2. (neol.) TR w znacz. cësnidło SY, rãczka || rączka, dwigniô EG, np. Szoféra w autobùsu mô dosc długą dugã do zmianë biegów. EG
dugòwac || dukòwac – trekac, tricowac dwigac z pòmòcą dudżi || duczi, np. òn dugùje, òni dugùją.
dukac – stãkac przë czëtanim, szlabizowac.
dukòwac – òb. dugòwac.
dulczëc – pilowac na kògò, pòl. dybać, czyhać, np. jô dulczã, të dulczisz, òn dulczi; òni dulczą. Òni na nich dulczëlë całą noc.
dulka (pòlasz.) – kasz.: knaga – òb.
duma, dumny (pòlasz.) – òb. bùcha, bùszny.
duna || dëna RA (niemcz.) – wëdma, ùkùrzańc z piôskù, np. te dunë, na dunach.
duńc [nié: dońc, dińc, duńsc] – pòl. dojść, np. jô duńdã, të nie duńdzesz, wa duńdzeta; òni duńdą; ale: doszedł, dochòdzy itp. Duńdzë(-ta) do mie, tu! – òb. doprzińc, òbéńc (sã), òdéńc, pòdéńc, przeńc, przińc, ùńc, wińc, zańc.
dupa / zdr. dupka – w pòdobnëch znacz. jak: rzëc (òb.), np. ti dupë, w dupie; te dupë, tëch dupów || dup.
dupk || dëpk – 1. czapa, ùlapapa, pòmalëczk. 2. smôrkòla, niedolatk, młodélc, niedozdrzelańc. 3. ‘knôp’ w kartach, np. tegò dupka, temù dupkòwi, z tim dupkã || -kem.

duplikat (pòlasz.) EG – wtórnik, drëdżi egzemplér, òdbitka, kòpia, np. tegò duplikatu, na duplikace, z duplikatã || -tem.
dupòwati EG – niezaradny, mackòwati.
dups EG – w gôdce ùczniów: niezdara, niedołga, np. Czipka (przezwëskò) pòdôj! Pòdôj do mie (balã). Ech! Të dupsu.
dura – òb. dzura.
durch – òb. dërch.
durszfal (niemcz.) – òb. chilawica, drzistówka, biegùnka.
dusëc – òb. dëszëc.
dut – warkòcz zwiniãti w krąg z tëłu głowë, np. tegò duta, z tim dutã || -tem. – Przër. czucz.
dutka (pòlasz.) – kasz.: piórnik.
duwa (niemcz. przestarz.) – 1. gòłąbk. 2. ôrt czepca białgłowsczégò (pòdobnégò do gòłąbka). Np. ti duwë, z tą duwą; te duwë.
duz – as w kartach, np. tegò duza, tim duzã || -zem.
dużi (rzôd. pòlasz. płnw.), np. tegò dużégò, z tim dużim; te dużé. Pani szambelanowô z Dużich Chełmów. JA
dwa, np. tëch dwùch, z tima dwùma. Dwa pôlce. Dwa dzéwczãta. Dwie rãce. Dwùch knôpów. Dwùma pôlcama. Dwùma || dwiema rãkama. – Przër. dwaji, dwòje.
dwadzesca – òb. dwadzesce.
dwadzesce [nié: -scë, -sca] – lëczba 20.
dwadzesti, np. tegò dwadzestégò, za dwadzestim razã.
dwadzestka – lëczba 20, np. ti dwadzestczi.
dwaji || dwaj, np. Na drodze stoją dwaji chłopi / stoji dwùch chłopów. Z dwùma chłopama gôdają dwaji knôpi / gôdô dwùch knôpów.
dwakrotny – òb. dwùkrotny.
dwalatny || dwùlatny – pòl. dwuletni, np. Òni mają dwalatnégò knôpa / dwalatną córkã.
dwanôsce – lëczba 12.
dwanôstka – lëczba 12, np. ti dwanôstczi, w ti dwanôstce.
dwanôsti, np. dwanôsti dzéń, dwanôstô gòdzëna. Òna bëła dwanôstim dzeckã w jich familii.
dwaôrtowi – 1. dwùrodzajowy, np. Są rzeczowniczi dwaôrtowé, taczé jak: kaléka, plesta i wiele jinëch. 2. pòl. dwupłciowy. – Przër. pòłowiczny.
dwasta – lëczba 200.
dwastalecé – dwasta lat, dwasetnô roczëzna, np. tegò dwastalecô || -cégò.
dwaôrtowi – òb. dwùôrtowi.
dwasetny – òb. dwùsetny.
dwaznaczny – òb. dwùznaczny.
dwérze [tak nié] – òb. dwiérze.
dwie, np. dwie rãce / białczi, dwùch rãk / białk; z dwùma / dwiema rãkama / białkama, na dwùch rãkach. ‘dwie setczi’ (2 razë pò sto). Dwie setné (setné czãsce) milimétra / sekundë / grama / ampera / volta.
dwiesce [tak nié] (pòlasz.) – òb. dwasta.
dwiérze / zdr. dwiérczi || (rzôd.) dwiérka / zgr. dwiérzëska, np. tëch dwiérzi / dwiérk / dwiérzësk, za tima dwiérzama / dwiérkama / dwiérzëskama.
dwiérczi – òb. dwiérze.
dwiérznik RA, SY – pòl. odźwierny, woźny, portier, np. Nasz tatk je za dwiérznika w sądze.
dwiérzniô RA – bróma, pórta, dwiérze, np. ti dwiérzni.
dwiérzowi RA || dwiérzny (teor.) EG, np. Dwiérzowé zómczi / zôwiasë.
dwig – pòl. dźwig, ‘kran’, ‘żuraw’, maszina do dwiganiô cãżôrów, np. tegò dwigù, pòd dwigã || -gem.
dwigac [nié: dzwigac, dwiëgac; akc dwi-] – pòdnaszac abò nosëc, trekac cãżôrë, np. jô dwigóm, òn dwigô; më dwigómë, wa dwigôta. Dwigôj! Nie dwigôjta! [akc. dwi-].
dwiganié (sã), np. tegò dwiganiô || -niégò, przë tim dwiganim || -niu.
dwignąc (sã) [nié: dz-; akc. dwi-], np. jô (sã) dwignã, të (sã) dwigniesz; wa (sã) dwignieta; òni (sã) dwigną; òn (sã) dwignął, òna (sã) dwignãła || dwignã. Dwignij że (sã)! Dwignijta (sã)!
dwigniô (pòlasz.) [nié: dzwi-] EG – cësnidło przë maszinie, duga, wajcha, rãczka || rączka – przër. Np. ti dwigni, tą dwignią, za tã dwigniã.
dwòje, np. Òni mają dwòje dzecy: knôpa i dzéwczã. – Przër. dwòjga.
dwòjga, np. Białka z dwòjgã || -gem dzecy. Z dwòjga złégò… Dlô nich dwòjga (dlô te chłopa i białczi) to môłé mieszkanié sprawi.
dwòjón TR – cwiter (niemcz.), òbòjnôk (pòlasz.) EG, np. tegò dwòjóna.
dwòjôczi [akc. dwò-] – 1. chałëpa z dwùma mieszkaniama. 2. dwa garnczi złączoné razã, np. tëch dwòjôków, w dwòjôkach, z dwòjôkama.
dwòrczôk [akc. dwò-] – włôscëcél mniészégò majątkù zemsczégò, np. tegò dwòrczôka, temù dwòrczôkòwi, z tim dwòrczôkã || -kem.
dwòrôk || dwòrzôk [akc. dwò-] – pón na majątkù zemsczim, dzedzëc, włôscëcél, np. tegò dwòrôka, z tim dwòrôkã || -kem, ò tim dwòrôkù; z tima dwòrôkama.
dwójka – 1. dwòje, dwie òsobë, np. Òni mają dwójkã dzecy. 2. lëczba dwa, numer drëdżi.
dwór / zdr. dwórk, dwórczëk [akc. –czëk] – bùdink, w jaczim mieszkôł przódë włôscëcél majątkù / wsë itp., np. w dwòrze / dwórkù, dwórczëkù.
dwórczëk RA – dwórk, môłi dwór (òb.).
dwórnica [akc. dwór] RA – nôwikszô / nôlepszô jizba, pańskô jizba, paradnica, np. do ti dwórnicë, w ti dwórnicy, w tã dwórnicã.
dwórnik || dwórznik SY, EG [akc. dwó-] – dôwniészi rządca, brygadzysta na majątkù, szpektór, karbòwi, np. tegò dwórnika, z tim dwórnikã || -kem, ò tim dwórnikù; z tima dwórnikama.
dwùch [nié: dwóch], np. Òna bëła tam z dwùma [nié: dwoma] chłopama. – òb. dwiema.
dwùdzesti [tak nié] – òb. dwadzesti.
dwùkropk – znak graficzny : (w matematice znak dzeleniô), np. tegò dwùkropka.
dwùkrotno (teor.) EG – dwa razë.
dwùkrotny (rzôd.) EG – taczi, co sã pòwtôrzô / co sã zdôrzô / zdarził dwa razë, np. Òn béł dwùkrotnym méstrã swiata w biegach.

dwùlicowi (pòlasz.) EG – òbłudny, falszëwi, np. tegò dwùlicowégò.
dwùôrtowi || dwaôrtowi – dwùrodzajowy, np. Niejedne òkreslenia lëdzy trãpta są dwùôrtowé, wezmë słowa taczé jak: kaléka, rozgriwca, wanka. – Przër. pòłowiczny.
dwùrodzajowi EG – ts. co dwùôrtowi.
dwùsetny, np. dwùsetnô roczëzna
dwùskrzidłowi || dwaskrzidłowi, np. dwùskrzidłowé dwiérze
dwùspadowi EG – ò dakù: ze spadã na dwie stronë.
dwùstopniowi, np. dwùstopniowi mróz, dwùstopniowé trapë (trapë le z dwùma stopniama).
dwùstronny || dwùstronowi, np. dwùstronny słowôrz, ùmòwa dwùstronnô.
dwùtlenk wãgla (chem.) EG – składnik pòwietrzégò, np. tegò dwùtlenkù
dwùznaczno || -nie, dwùznacznosc, dwùznaczny – ts. znacz., co pòl.
dypk – òb. dupk.
dzac sã – òb. dzôc sã.
dzałac, dzałanié – òb. dzejac, dzejanié.
dzało – len przëgòtowóny (przërządzony) do przãdzeniô, np. tegò dzała, tim dzałã || -łem. Nawinãła të ju to dzało na przãslëcã? W znacz.pòl. ‘działo’ – òb. kanóna. – Przër. przëdzëna, nitka.
dzarna [nié: darń, darna] – mùrawa, np. ti dzarnë, tą dzarną, ò ti dzarnie.
dzarnowi, dzarnisti LZ – doticzący dzarnë, np. Ruda dzarnowô, tj. żelezëna.
dzarł – òb. drzéc.
dząsło [tak nié] – òb. dąsło.
dzãczi – òb. dzãka.
dzãdzeł || dzãdzół || -dzôł [akc. dzã-] SY – ôrt ptôcha: dzëdzół, dzëdzón, kùjón, dzëbk, np. tegò dzãdzeła || -dzoła; te dzãdzełë || -dzołë, tëch dzãdzełów || -dzołów.
dzãdżel RA – ôrt roscënë, zelégò, pòl. dzięgiel, np. tegò dzãgla. – Przër. dzãglowi.
dzãglowi RA – doticzący dzãgla, np. dzãglowé lëstë.
dzãka || (môl.) dzëka – pòdzãka, pòdzãkòwanié, np. Bògù dzãka [nié: Bògù dzãczi]. Skłôdómë Panu dzãkã za… Dzãka temù [nié dzãczi], że më mòglë sã pò niemieckù dogadac, më tej przeżëlë.

dzãkòwac || (môl.) dzëkòwac, np. jô dzãkùjã. Òn mie tak serdeczno dzãkòwôł... – Złoż. òddzãkòwac sã (pòżegnac sã), pòdzãkòwac.
dzbón [tak nié] – òb. zbón.
dze – òb. gdze.
dzecë, np. dwòje dzecy. – Przër. dzecëska, dzôtczi
dzecã (rzôd.) / zdr. dzecątkò – dzeckò (przër.), np. tegò dzecãca / -cątka; tëch dzecãt / -cątków, z tima dzecãtama / dzecątkama.

dzecëska || -szcza [akc. -cës-] – dzecë z pòlëtowanim, np. Że òni ni mògą nëch dzecësk përznã cepli òbléc.

dzeckò / zdr. dzecuszkò – pòl. niemowlę, np. tegò dzecka / dzecuszka, tëch dzecy [nié: dzécy, dzeców], z dzecama [ nié: dzecoma].
dzeckòwac sã SY – peckac sã, przecëwiac sã, dawac sã prosëc i ùdawac że sã nie chce jesc, pòl. droczyć się, np. Dzeckùje sã i daje sã prosëc jak panna. Chto bë sã tak wiedno dzeckòwôł jak të.
dzecny – dzecynny, np. Òn jesz je / òni są jesz taczi dzecny.
dzectwò SY – òb. dzecyństwò.
dzecynny – dzecny, np. Òni mają jesz taczé dzecynné mëslë. Taczich dzecynnëch nëków jô nie lëdóm.
dzecyństwò LZ || dzectwò SY – dzecné lata, np. tegò dzecyństwa || dzectwa
dzedzëc (rzôd.) [akc. dze-] RA – 1. pón, włôscëcél majątkù zemsczégò, np. tegò dzedzëca. – Przër. dwòrczôk, spôdkòbiérca, erba. 2. syn, erba, spôdkòbiérca, np. ‘Jaczi rodzëc, taczi dzedzëc’. RA
dzedzyczëc (pòlasz.) – erbòwac, dostawac / òbjimac w spôdkòwiznie.
dzedzyniec (pòlasz.) [tak nié] – kasz.: pòdwòrzé. Np. Na zómkòwé pòdwòrzé zajachała karéta.
dzegc SY, CE – ôrt smòłë, np. tegò dzegcu.
dzegwic – ò bidlãtach: żwac, rozgrëzac, np. Krowa dzegwi. Òne dzegwią; òna dzegwiła, òne dzegwiłë. Ò lëdzach: òb. trawic, strawic. – Złoż. przedzegwic (żart. téż: przemëslëc, np. Jô to przedzegwiã, a tej ce òdpòwiém. – EG)
dzejac (neol.?) – 1. pòl. działać, prowadzić działalność, np. Òna / òn dzejô / dzejała / òni dzejają / dzejelë na niwie / pòlu / zôgónie / kùlturë. – Przër. złoż. zdzejac, pòdzejóny, dzeło. 2. w znacz. pòl. funkcjonować – òb. fąksnérowac (złoż. zafąksnérowac), ‘grac’ (złoż. ‘zagrac’),
dzejac sã, np. Co to sã tu bądze dzejało? Co tam sã dzejało… Tu sã dzejałë cëda. – Przër. dzôc sã.
dzejanié (neol.?) – robòta, prôcô, pòl. działanie, działalność, np. tegò dzejaniô || -niégò, przë tim dzejanim. – Przër. dzeło.
dzejindze – òb. gdzejindze.
dzejôrz, dzejôrka (neol.?) – pòl. działacz, działaczka, np. Naszi dzejarze || jôrze sprawilë że kaszëbizna terô përznã òd’żëła. Òn je jaczims dzejarzã sportowim. EG
dzekòlwiek – òb. gdzekòlwiek.
dze le – òb. gdze le.
dzelëc (sã), np. òn (sã) dzeli, wa (sã) dzelita. Dzelta || dzelëta sã z biédniészima òd waju! Słowianowie sã przódë dzelëlë na wiele plemión (skłôdelë sã z wiele plemión).
dzeło RA, EG – rzecz wëkònónô, dokôz (òb.), dokazënk (òb.), pòl. dzieło, np. tegò dzeła, ò tim dzele. Te wiôldżé dzeła… – Przër. arcydzeło, dokònania. W znacz. pòl. działać – òb. dzejac.
dzerlatka (pòlasz.) – ôrt ptôcha, kasz.: czubernul, czubel, pòcerpicel, smiecuch.
dzerlëca [wëm. dzër-] – dzerzgóń, gącz, skóra przë cepach, np. ti dzerlëcë, z tą dzerlëcą.
dzerdza – òb. żerdza.
dzerzgac [wëm dzërżgac] – 1. zdzerac główczi lnu. 2. wëkruszac semiã, zôrno z kłosów. 3. ùcekac. Np. òn dzerzgô; òni dzerzgają. – Przër. wôrpac.
dzerzgnąc [wëm. dzërż-] – 1. cësnąc dłabic, szorowac, gniesc, òcerac, np. Kòlniérz mie dzerzgnie. Kòżdi nôlepi wié, dze gò bót dzerzgnie. SY. 2. chùtkò robic, pòsëwac sã chùtkò do przódkù, np. Te białczi przë wëbiéranim bùlew tak dzerzgnãłë do przódkù, że jô za nima ni mógł wëprzińc. 3. jic, ‘cygnąc’, ‘czorchac’, np. Hej! Dokądka të dzerzgniesz? Tej le dzerzgnij dali! (tzn.: ‘biéj’).
dzerżawa – pachta, arãda (òb.), np. ti dzerżawë, z tą dzerżawą, na ti dzerżawie.
dzerżawic – pachtowac, np. òn dzerżawi, òni dzerżawią
dzerżlëc [wëm. dzërżlëc] SY – drzéc kòrzenie na pasë do pleceniô kòszi, np. òn dzerżli, òni dzerżlą, wa dzerżlita. Dzerżlë! – Przër. łupic.
dzerżôk – òb. dzërżôk.
dzerżtla [nié: dżerżtla] SY – dél do pòpiékaniô chleba, np. na ti dzerżtlë || -tli, z tą dzerżtlą; na tëch dzerżtlach
dzes – òb. gdzes.
dzesąti, np. Dzesątégò dnia. Dzesątô gòdzëna. Ò dzesąti gòdzënie. Dzesąté pòkòlenié. Do dzesątégò pòkòleniô || -niégò. Dzesątémù pòkòleniu || -niémù. Ùłamczi tipù: piãc dzesątëch mòżemë zapisëwac jakò: 0,5. – Przër. dzesãtny.
dzesątka – lëczba 10, np. ti dzesątczi, w ti dzesątce; dzesątkama, w dzesątkach
dzesątô – òb. dzesąti.
dzesãc [nié: dzesyńc] – lëczba 10, np. Dzesãc sztëk. Pò dzesãc latach.

dzesãtny EG – pòl. dziesiętny, np. system dzesãtny, dzesãtné czãscë milimétra.
dzesyńc [tak nié] – òb. dzesãc.
dzeùs [tak nié] – òb. dzewùs.
dzewiąti, np. Dzewiątégò dnia. Dzewiątô gòdzëna. Ò dzewiąti gòdzënie. Dzewiąté pòkòlenié. Do dzewiątégò pòkòleniô || -niégò. Dzewiątémù pòkòleniu || -niémù.
dzewiątka – lëczba 9, np. ti dzewiątczi, w ti dzewiątce; dzewiątkama, w dzewiątkach.
dzewiãc [nié: dzewińc] – lëczba 9, np. Za dzewiãc dni…
dzewiãtnôsce – lëczba 19.
dzewiãtnôsti [nié: dzewińcnôsti], np. Dzewiãtnôstégò dnia. W dzewiãtnôstim dniu.
dzewińc [tak nié] – òb. dzewiãc.
dzewùs [wëmôwióné: dzeùs] || dzéwùs – dzéwczã (przër.), panna, np. ten dzewùs, tegò dzewùsa, z tim dzewùsã, ò tim dzewùsu, za tim dzewùsã || -sem; tëch dzewùsów, z tima dzewùsama, ò tëch dzewùsach. Rodzaje dzewùsów: dzewùs natrzasłi – trina [Etimol. od: caricë Katarinë? – EG]; dz. niedorosłi – òb. czôglã; dz. przëmilny – chwaszczka, cmùlk || smùlk; dz. seksowny – nãtnica (przër. dzewùs zalotny); dz. rozpùstny – dzéwcëskò; dz. zalotny – szelmiszczkò, szlëza; dz. zgrabny – sprëża SY, szprotka SY, wiewiotka SY.