Małgorzata Klinkosz

O chojnickich i innych pomorskich nazwiskach

Na rynku księgarskim pojawił się trzeci tom Nazwisk Pomorzan autorstwa Edwarda Brezy. Tom pierwszy (Nagroda Ministra 2001) rozszedł się w szybkim tempie, pojawił się też drugi, bogatszy w uwagi, które nasunęły się tuż po wydaniu pierwszej części. Dodatkowym atutem wydanych pozycji jest osoba autora, znanego antroponomasty, kaszubologa i nauczyciela popularnego nie tylko w świecie nauki, ale również w środowisku uczniów i nauczycieli szkół na Kaszubach.

Omawiany tom pretenduje do popularno-naukowych. Zaopatrzony jest bowiem w przypisy, wstęp, słownik, skróty ekscerpowanych materiałów, indeks nazwisk oraz zawiera omówienie wyzyskanej literatury. Jak wiele prac gdańskiego profesora jest tak pomyślana, by służyła szerokiemu gronu czytelników, dlatego też nie znajdziemy w niej ścisłej lokalizacji źródłowej: skrót źródła, strona. W dotarciu do niej ma pomóc bibliografia zamieszczona na końcu. Tom III Nazwisk wskazuje na współczesną tendencję do „odkrywania własnych korzeni”, która pobudza Kaszubów do badań genealogicznych i zdradza potrzebę wnikliwych badań onomastycznych oraz ich popularyzację.

Książka jest przeznaczona dla szerokiego kręgu odbiorców, może stać się zajmującą lekturą dla językoznawców, historyków, studentów, uczniów zainteresowanych problematyką etymologiczną. Spotkamy też w książce uzasadnienie opracowywania genezy nazwisk: „Znajomość genezy własnego nazwiska i jego historycznych zaświadczeń może być powodem szlachetnej dumy, przysparzać ochoty do pracy, pomnożenia dorobku przodków, umiłowania ziemi rodzinnej (…)” .

Podstawę materiału stanowi obszerny słownik prezentujący pomorskie nazwiska. Jednym z nich, typowym również dla Chojnic, jest Mątewka, które to wywodzi się od nazwy drewnianego przyrządu kuchennego do mącenia, bełtania, mieszania żuru, zupy, zsiadłego mleka. Autor pokazuje również znaczenia przenośne – mątewka to tez intrygantka, czy krzywa karłowata sosna; sugeruje też, że najłatwiej nazwę wyprowadzić od dzisiejszej nazwy dzielnicy Inowrocławia Mątwy.

Książka ta jest rezultatem wieloletnich badań i pasji, zainteresowań nazewnictwem pomorskim. To pozycja opracowana rzetelnie, niezwykle starannie i kompetentnie, a przy tym przystępnie i zrozumiale. To książka zwyczajnie interesująca, zajmująca pod każdym względem, zasługuje na to, by znalazła się w bibliotekach szkolnych.