Florian Ceynowa

Piérszi tësąc kaszëbskòsłowinsczich gôdk

(Na podstawie wydania: Skôrb kaszëbskòsłowinsczi mòwë, Swiecé 1866)

 

1. Człowiek strzélô, a Pón Bóg kùle nosy.
Zôrkò do zôrka, a bãdze miôrka.
Jak sobie chto pòsceli, tak sã wëspi.
Pańsczé òkò kónia tëczi.
Tak długò sã grónkã wòda nosy, jaż sã ùchò ùrwie.
Rozëmkù pòj do dómkù.
Jedna jaskùlëczka lata nie zbùdëje.
Przëmôwiô kòceł grôpòwi, a òba smòlą.
Chòcbë cã smażëlë w smòle, nie pòwiadôj, co sã dzeje w szkòle.
To je jemù tak pòtrzébné, jak psë piątô noga (jak łësémù grzebień).

 

2. Të jes tam tak pòtrzébny, jak ù wòza piąté
kòło (jak w mòsce dzura).
Ju za pòzdze skòblëc gòzdze.
Pieczoné gòłãbczi nie przińdą same do gãbczi.
Wiedzą sąsedzë, jak chto sedzy.
Pańskô łaska na pstrim kòniu jezdzy.
W piątk deszcz, całi tidzeń deszcz.
Darowónémù kòńowi nie zazérô sã do zãbów.
Głupëch nie seją, a jednak sã rodzą.
Trafiła kòsa na kam.
Na cwiardi kloc trzeba jesz cwiardszi klin.

 

3. Rãka rãkã mëje.
Noga nogã wspiérô.
Dze diôbeł ni móże, tam stôrą babã pósle.
W niedzelã sobie nokce òberznąc abò fórã gnoju wëwiezc, to je równy grzéch.
Chłopa nie mierzi sã ani kòrcã ani łokcã.
Czas tracy, czas płacy.
Nie rzeczë rëchli hop, jaż przeskòczisz.
Z wieldżi chmùrë môłi deszcz.
Chto sã na gòrącym sparzi, ten na zëmné dmùchô.
Jaczé pón, taczé króm.

 

4. Krëk krëkòwi òka nie wëdzëbie.
Dac le kòkòszi grzãdã, to òna chce wieżë.
Chto pôsô w piątczi, ten mùszi ë w swiątczi.
Przińdze môj, dzurë ùtëkôj, krowóm sana dodawôj, w piéckù zapalôj.
Swiãti Michôł wrota rozpichôł.
Na swiãti Wawrzińc z kòsą w żëto przińc.
Wet za wet, a darmò nick.
Jak Kùba Bògù, tak Bòg Kùbie.
Òbietnica zwòdnica, a głupémù radosc.

 

5. Przepôdł, jakbë kam w wòdã pùscył.
To mù sã tak trafiło, jak slepy kòkòszi zôrno.
Jegò białka bùksë nosy.
Czëja, ale nié twòja.
Na zdrowié twòje, a przez gardło mòje.
Biédnémù wiater wiedno w òczë.
Òn sã wësrôł, a rzëcë nie zamkł.
Lubi jegò, jak psë Żëda (strëcha).
Òstatny kóń ze stónié!
Môłô szkòda, krótczi żôl.

 

6. Chto przë piekle mieszkô, mùszi diôbła w
kmòtrë prosëc.
Òkòło Gód hëltka jak miód, a òkòło Gromnic wijmiesz ją z gównic.
Co krôj to òbëczôj.
Dostac sã le diôbłu w szczëpë!
Jaką môsz, taką dôsz.
A za mòje mito mie wëbito.
Ù nas co w piątczi, to ë w swiątczi.
Sedzy jak na niemiecczim kôzaniu.
Cãżczi jak młińsczi kam.
Nié wszëtko złoto, co sã swiécy.

 

7. Prôwda w òczé kòle.
Dze cenkò, tam sã rwie.
Òn czuł zwònë, ale nie wié dze.
W nocë są wszëtczé kòtë bùré (szaré).
Głową mùrë nie przebijesz.
Cëché wòdë brzedżi pôdriwają.
Włóczi sã jak Mark pò piekle.
Krący sã jak piôrd w rzëcy (jak gówno w przerãbli).
Z niegò lecy jak z hónka (jak z céwczi).
Je to cnota nad cnotami, trzëmac jãzëk za zãbami.

 

8. To je tak dalek jak szërok.
Chto nie szónëje grosza, ten nie je talara wôrt.
Co të przede mną wòdã mącysz?
Nôłóg je drëgô nôtëra.
Ksãżé òczë, wilczé gardło, co ùzdrzi, to bë zjadło.
Òn zamkł mësz w szpiżarni.
Nie wiedno sw. Jana.
Słëchô jak ò żelôznym wilkù.
Zjadłi chléb sã cãżko zarôbiô.
Dze wiele głów, tam wiele rozëmów.
Witro mdą bòsôków wieszac.
Żëdzë bierzą niedobré dzécë w miech.
W stëdni sedzy mùmacz.
Chto nie chce robic, ten nie je wôrt abë jôdł.
Przed sëwą głową trzeba mùcã zdjic.
Swiat jak las, człowiek jak listk.
Òn cë na rzëcy [rzéce] kaczk nie zôjmie.
Dzys je jedną suknią cepli.
Jak sã miéwôsz? Jak groch przë drodze.

 

9. Pilny jak mrówka.
Próżniôk sã wiele złégò ùczi.
Pijany robòtnik sã nie zbògacy.
Chto pòd drëdżim dółczi kòpie, ten w nie sóm wpadnie.
Lëbawi jak wół.
Wëszedł jak panna z tuńca.
Z jaczim przestajesz, taczim sã stajesz.
Gardło pijôka je barzo głãbòczé.
Chóc ùbògò, ale chãdogò.
Nie tkôj nosa, dze ni môsz grosza.

 

10. Czep ten, co wicy dô, jak mô.
Òn je wszãdze doma.
Ni ma kòłôczi bez prôcy.
Jesz sã ten nie ùrodzył, co bë wszëtczim dogòdzył.
Na złodzeju skóra gòrô.
Chto chce rëbë chwatac, mùszi sã smaczac.
Mie dzys, a tobie witro.
Bez òchòtë niespòrë robòtë.
Głupy milczec nie ùmieje.

 

11. Chto piérszi, ten milszi.
Lôtô jak z pieprzã.
Nie dlô psa kôłbôsa.
Szëkòwny jak wół do karétë (jak Żid do flińtë).
Dze wiele mamk, tam dzeckò krzëwé.
Spùscył nos na kwintã.
Òn na to jak na lato.
Znajã jô cã, ptôszkù!
Trafił pôlcã w rzëc.
Ni ma tegò złégò, co bë na dobré nie wëszło.

 

12. Òn biegô z bùksami.
Kóń mô sztërë nodżi, a jednak sã czasã pòdchnie.
Lôtô jak òparzony.
Dze nick ni ma, tam ë król nick nie weznie.
Ón sobie swinkã kùpił.
Jegò swinia kòpnã.
Cëż pò psë w kòscele, czej pôcerza nie mówi.
Ùbrôł sã w trzë nitczi na krziż.
Jidze do stołu jak swinia do kòrëtka.
Òn tak pleszcze, jakbë z mòstë srôł.
Òn tak biegô jak drzewiany zajc.
Kòżdi sóm dlô se, a Pón Bóg dlô wszëtczich.

 

13. Chto chce psa ùderzec, ten czij naléze.
Stôri pańsczi pies, kóń ë ekònóm to wszëtkò jedno.
Pò deszczu biwô słunyszkò.
Chto pòd panã mieszkô, chce z pana żëc.
Kòżdi pòczątk je trudny.
Dze sã miãso òstawiło, tam ë gnôtë chce sã òstawic.
Jak mù zagrają, tak òn skôcze.
Kòt spiący mëszi nie chwôtô.
Òbiecowac móżi kóżdi, ale słowa dotrzëmac!

 

14. Chto reno wstaje, temù Pón Bóg daje, a
chto długò spi, temù kòza do nosa bzdzy.
Chto ze skòwrónkã wstaje, ten móże z kùrami jic spac.
Òn robôka zalôł.
Chto sã chwôli, ten sã gani.
Ceszi sã jak nadżi w pòkrzëwach.
Wiele psów, zajca smierc.
Klucz niepòtrzebòwóny drëdza psëje.
Robi z młodoscë, mdzesz miôł na starosc.
Chòroba mieszkô w smiecach.
To je lëchi ptôch, co w swòje gniôzdo srô.

 

15. Wszëtcë dostóniemë szëplą w rzëc.
Kòżdi wié swòje.
Dożdżë le latka, a bãdze tatka.
Jak w sërcu, tak na jãzëkù.
Kòżdi mô swòjégò robôka (swòjégò mùla, swòjã wesz), co jegò grëze.
Òn sã na tim znaje, jak kòza na pieprzu.
Do czegò sã przëzwëczajisz z młodoscë, to mdzesz robił ë w staroscë.
Chto łgac sã nie wstëdzy, z tegò kòżdi szëdzy.

 

16. Gzyka jegò ùkąsëła.
Czej jedna krowa ògón pòdniese, tej wszëtczé za nią.
Strzëże ë gòli.
Òn ni mô wszëtczich swini doma.
Wstëdzy są jak kòzeł w kapùsce (w jarmùżu).
Na swiãti Fic, czej mdą kòzë strzic.
Jemù piąti klapczi brak.
Kògò bòli, ten skòli.
Co sobie chto nadrobi, to mùszi wëjesc.

 

17. Służka do płużka, kòleczka: fërlëcz!
Twòje gôdanie a psé sranie.
Òn bë sobie rëchli sztëk pôlca ùrznął, jak kòmù co dôł.
Żebë jem sã lepi béł w jãzëk ùgrizł, jak to słowò wërzekł.
Pòlôch mądri pò szkòdze.
Jak òsróné bëło, tak òsróné je.
Chto w lece próżnëje, ten w zëmie głód pòczëje.
Òn to zãbami ë nokcami trzimô.
Czim dali w las, tim wicy drzewa.
Trzeba za niebòszczika na mszą dac, bò òn sã przësnił.

 

18. Gbùr to mùr!
To mdze jinszô pògòda, bò kùrë przed północą piałë.
To mdze deszcz, bò pies trôwã jé.
Òn tak zãbë wëszczérzô jak głupy do kòłôcza.
Ten kóń zdrzi za psã.
Chto mô ksãdza w rodze, tegò biéda nie ùbòdze.
Jak chto papô, tak téż kakô.
Trzeba pipë lëmic, pòczi miôzga.
To je jegò wątk ë pòstawa.

 

19. Dôł cë Pón Bóg darë, ùżëwôj miarë.
Bòga wzëwôj, a rãce przëkładôj.
Trudnosc wnet ùstãpi, czele chãc przëstąpi.
Prôwda wiedno na wiérzch wińdze.
Robiącémù Pón Bóg dopòmôgô, a próżniôka biéda szmôgô!
Młodé lata, rozëm stôri.
Dobré słowò niewiele kòsztëje, a wiele pòmôgô.
Złé sëmienié stoji za kata.
Co sã chùtkò wzniécy, to niedługò swiécy.
Strata rozëmù ùczi, ale nie tëczi.

 

20. Panowie wiele dają, czej nick nie bierzą,
a wiele dobrégò robią, czej nick złégò nie czënią.
Czas ùtracony nigdë sã nie wrócy.
Rozpùsta cało ë dëszã gùbi.
Niebezpieczeństwa ùczą nôbòżeństwa.
Czej trwòga, tej do Bòga.
Głodnémù chléb na mësli.
Zgòda bùdëje, niezgòda rujnëje.
Co sã przewlecze, to nie ùcecze.
Lżi kòmù radzëc, jak dopòmòc.
Dobrô rada wicy wôrt, jak lëchô pòmòc (jak złoto).
Cemny jak tobaka w rogù.

 

21. Żebë nié złé przëgòdë, bëłbë swiat jak
gòdë.
Naùczã jô jegò pò kòscele gwizdac.
Wërwôł sã z mòtëką na ksãżëc.
Wmiészôł sã jak Piłôt w Kredo.
To mù dëcht wdzëk.
Tak mù zrobił, jakbë mù w mùcã nasrôł.
Òn tak jidze jak wërzniony pies.
To mù tak jidze jak pò mëdle (jak pò lodze).
Òn Pónë Bògù le dzeń kradnie.

 

22. Nie dôł Pón Bóg swini rogów!
Òn je ju dali, jak blëżi.
Kòżdi pies na swòjich smiecach smielszi.
Dostôł òn pòmaskã.
Abò tak, abò sak, abò nijak.
Pòznac wnet z mòwë, jaczi chto głowë.
Chto sedząc nogą rëszô, ten diôbłu do piekła drzewò wòzy.
Szadi jak jéż.
Nie madôj z ògniã, bò sã ùszczisz.
W kachlu wëgrząni, a za piéckã ùrosłi.

 

23. Nôtëra cygnie wilka do lasa.
Ù wdowë chléb gòtowi, ale nie kòżdémù zdrowi.
Ani szelążka, ani chleba kąska.
Starosc nie radosc, młodosc płochosc.
Òn nie z jednégò pieca chléb jôdł.
Jemù tak gãba lôtô, jakbë bëła strëszim masłã wësmarowónô.
Czej przez psa, tej ë przez ògón.
Òd desczi do desczi.
Wszãdzé dobrze, ale doma nôlepi.

 

24. Të mdzesz helsczé zwònë czuł!
Òn mdze zãbami klekòtôł.
Òn jachôł ze Sławôszëna na Karwiã do Gduńska.
Ma jesma w taczi wsy, dze nie trzeba wòdë pic (we Gduńskù).
Abò tak, abò srak. (por. 22.6)
Òn sobie tam sedzy, jak pączk w masle.
To jemù tak jidze, jak na slizówce (jak na Jadwidze).
Wieczerza chòjnô, noc niespòkòjnô.
Chto sã nie leni, nôłóg òdmieni (temù sã zeleni).
Nãdza sërce hartëje, szczescé je psëje.

 

25. Pón Bóg nóm dôł dwòje ùszu, a jednã gãbã.
Gòsc w dom, Bóg w dom.
Zdechłémù lwòwi zajc brodã skùbie.
Jak cã widzą, tak cã piszą.
Mëszë figlëją, czej kòta nie czëją.
Co òczë nie widzą, tegò sërcë nie je żôl.
Lepszé jedno òkò swòje, jak cëzëch dwòje.
Dobri żôrt tinfa wôrt.
Ë mądri głupy, czej jegò nãdza złupi.
Strach mô wieldżé òczë.

 

26. Chléb mô rodżi, a nãdza nodżi.
Òd złégò dłëżnika ë plewë bierzë.
Kòmù sã rëbë nie dostónie, ten na pòléwce przestónie.
Wiele złégò na jednégò.
Pilnuj sobie nosa swégò, a nie kòżëcha mégò.
Gãba òtemkłô, a miészk zamkłi.
Rôdbë dëszëczka do nieba, ale ni mô, co ji pòtrzeba.
Rëbóm wòda, lëdzóm zgòda.
Òn szukô wczôrajszégò dnia.
Czim wicy cerplëwòscë, tim wicy mądroscë.

 

27. Tak swiat płacy!
Czim lëchszô wesz, tim barżi grëze.
Znają jegò jak złi szeląg.
W sukni a bòską.
Chto z dobrëch szëdzy, tim są Pón Bóg brzëdzy.
Chto wierzi w gùsła, temù rzëc ùschła.
Òni mù òczë zamëdlëlë.
Pòznac ptôszka pò piórach.
Pij piwò, co jes sobie nawarził.
Piszczi jak kùrczã.
Przëbëło dnia na kùrzą stopã.

 

28. Gòrszô sprawa jak w Òsekù.
Mądri jak Salomón.
Zarobił jak Zabłocczi na mëdle.
Pragnie jak kania deszczë.
Ón nie je swòji dëszëczce òtczemã.
Pòmieszôł groch z kapùstą.
Gòli jak szur.
Dobri trënk na frasënk.
Stoji jak zaklãti (jak wrëti).
Nagnôł òn mù wiatrë.

 

29. Nôbòżny jak swiãtégò Jerzégò kóń.
Ò wilkù mòwa, a wilk za dwiérzami.
Jabłkò sã niedalek òd jabłonie òdkùlnie.
Czej głowa bòli, trzeba spac, a czej żót bòli, tej trzeba srac.
Jeszlë chto zabróniô wòdã ze stëdnié, tej òna zasmiardnie abò czësto wëschnie.
Òdpłacë dłëdżi, a mdzesz jak ë drëdżi.
Dłëdżi wëprzigają płëdżi.
Kòwôl mô na to klészcze, abë sobie pôlcy nie spôlił.

 

30. Mądri głowie dosc na słowie.
Prosti jak swiéczka.
Wësoczi jak chójka.
Zjész z nim beczkã solë, niżlë gò pòznôsz do wòlë.
Chléb ze solą, z dobrą wòlą.
Nie kòżdi kąszô, co wąsami pòtrząsô.
Chto dojé, dopije, ten w rozëm nie ùtëje.
Co barżi dokùczi, to rëchli naùczi.
Czej królowie na sã wrzeszczą, tej pòddónym włosë trzeszczą.

 

31. Krzëwi jak bas.
Stôrô ksãga, stôrô prôwda ë stôré wino wiedno dobré.
Kòżdi pasturz swój rënczôk chwôli.
Szafrónë nie przetrzesz, a stôri babë nie przeprzesz.
Chto seje groch w marcu, warzi jen w garcu, a chto w maju, warzi jen w jaju.
Sëchi kwiecéń, mòkri môj, bãdze żëtkò jak gôj.
Co chto rôd słëchô, temù letkò wierzi.
Chto w plecónkã chùchnie, temù pësk spùchnie.
Czim kòt starszi, tim ògón cwiardszi.
Gòrzi ju ë w piekle bëc ni móże!
Chto jegò radë ùsłëchô (słëchô), ten w rzëc trafi.

 

32. Jak chto przed tobą ò kim, tak gwësno ò tobie
przed drëdżim.
Lëdzczi swôr prawnikóm dôr.
Prawò je jak pajiczëna: bąk sã przebije a mùcha ùwiãznie.
Zdechł jak pies.
Chto ò prôwdze zwòni, ten za gùzã gòni.
Òczë na grzãdã, a rzëc na radã.
Czej szukôsz radë, strzeżë sã zdradë.
Biéda temù dwòrowi, dze dobôdô krowa wòłowi.
Lepszi jeden wróbel w garscy, jak sto na dakù.

 

33. Lepszi kap, jak dëcht cek – rzekł lës pòd
bróną.
Chòdzy jakbë béł zdrzeszony.
Lepszi wick, jak dëcht nick.
Lôtô za nią jak bùla za krową.
Jô pón, të pón, a chtëż mdze swinie pasł?
Pòczi ksądz gdôcze, ksãdzewô skôcze.
Na swiãti Szczepón kòżdi sobie pón.
Czej sã norda zapadô, a stôrô baba zagôdô, tej ni ma kùńca.
Òn sã tak wiércy, jakbë miôł robôczi w rzëcy.

 

34. Nie bãdzë taczi, zażijma tobaczi.
Chùdô parafijô, sóm plebón zwòni.
Czegò sã nie najész, tegò sã téż nie naliżesz.
Skôcze jak òdżerk (jak jagniątkò).
Ë robôk pisknie, czej jegò sã przëcësnie!
Chto chce z wilkã żëc, mùszi z nim wëc.
Głowa sëwieje, a rzëc szôleje.
Òn jemù tak dogôdzô, jak ksądz Magdze: w zëmie dôł ji bòską chòdzëc, a na lato
kùpił ji skòrznie.
Dze wiele kùchark, tam pòléwka lëchô.

 

35. Òn z jednégò zléze, a na drëdżégò wléze.
Jô jem ju béł w swiece dalek ë szërok, ale taczégò człowieka jesz jem nie
widzôł.
Ùcził Pioter Môrcyna, a sóm głupy jak swinia.
Wkrôdł sã jak wróbel w bòcanowé gniôzdo.
Chto mòcniészi, ten pewniészi.
Òn mô do tegò taczé prawò jak wróbel do jaskùlëczczi gniôzda.
Gãsti jak rzãsa.
To są pòwrozë – rzekł kòt na kôłbôsë, jak sã do nich doskrobac ni mógł.
Mòcny jak stolëm.
Żebë wilk za górą nie srôł, to bë dali ùcekł.
Płëwie jak òłowianô kaczka.

 

36. Chto piérdzy, ten zdrowié cwiérdzy, a chto
bzdzy, ten do diôbła zdrzi.
Straszny jak smòk.
Dze drzewò rąbią, tam wiorë (zdrãbë) padają.
Wësmùkóny jak pùjka.
Smród jak pòwróz.
Wëstrojił jegò na Frica (na dudka).
Spiéwô jak czôłp.
Mô nodżi jak żôr (jak bòcón).
Psé głosë nie jidą w niebiosë.
Chtëżbë wszëtczé gwiôzdë pòrachówôł!
Mrëczi jak kòt.
Białce bez szërtucha jak krowie bez ògòna.
Òni sã tak lubią jak dwa kòtë w marcu!
Głupy Mackù!

 

37. Do niegò pò rozëm, a do rzëcë pò wiater.
Fałszëwi jak kòt.
Biwôł Jank ù dwòrë, wié, jak tam w piéckach pôlą.
Chto w błoto bije, temù kôł w òczë priszcze!
Jak dôwno të jes z nieba wrócył?
Jakô mac, takô nac.
Na kòżdą nimòc je pòmòc.
Òn mô za dłudżi jãzëk.
Przë drodze sã nie zasało, a na górze wëwiało!

 

38. Chto ni mô w głowie, mùszi miec w nogach.
Jak zdëchôł, pôlcami rëchôł, bò béł grôcz.
Tak złi jak wąż, a sapi jak znija.
Dze ni mòżna przelezc, tam trzeba pòdlezc.
Żebë nié to żebë!
Młinarsczé swinie do chòwë, a ksãżé góspòdënie za żonã nie bierzë!
Wicy jeden głupi zaprze, jak dzesyńc mądrëch dowiedze.
Za przemòcą biczi skôczą.
Na swiãti Walk ni ma pòd lodã balk.
Swiãti Macy zëmã tracy.

 

39. Na Wszëtczich Swiãtich je zëma gòscã.
Na swiãti Môrcën przëchòdzy zëma z dzôtkami ë czelôdką.
Lepi bëc dobrim chłopã, jak lëchim pòpã.
Òn robi wszëtko gãbą, a ùczinkã nic.
Przińdze kriska na Matiska.
Ni mia baba biédë, kùpiła so pédë.
Chitri òbiecëje, a głupi sã redëje.
Czej piąti strëch pò wsë chòdzy.
Nie trzeba taką krowã sanã trëc, co jegò nie chce grëzc.

 

40. Ta baba òszôla, co szewcowi córkã da.
Jeden jak jéż, a drëdżi taczi téż.
Chto nie chce starszëch słëchac, mùszi chlëchac.
Chto chce co sprawic, mùszi sã zabawic.
W Rzimie béł, a pôpieża nie widzôł.
Òn sobie tam tak sedzy jak ù Pana Bòga za piéckã.
Jô ce mdã biła, a na psa zdrza.
Òbaju w jeden czerz strzélają.
Jakô jabłoń, taczé jabłkò.
Pies gôdô: ksądz, ksądz; a jak czijã dostónie: kanónik, kanónik!

 

41. Òn bë jegò w leżce wòdë ùtopił.
Òn nie je wôrt, żebë mù w òczë plënął.
Òn mù kąska chleba nie żëczi.
Panowie piórã wòrzą, piôskã seją, a jednak jim sã dobrze rodzy.
Z mòrza padanié, stôrëch bôb tuńcowanié ni mô ùstaniô.
Ksãdzë, do brewijôrza!
Òd grôli do srôli.
Czim wicy sã kòta smùcze, tim wëżi òn ògón pòdnôszô.
Nasze je dzys, ale witro, chto wié!
Òn sobie z nimi za pón brat żëje.

 

42. Mie sã sniło, że cë w rzëcy gniło.
Służba nie tëczi, ale rozëmù ùczi.
Przez pòsłë nie mdze wilk sëti.
Czëstszë rãce jak sëmienié.
Cze le miészk je fùl, nalézą sã ë przëjacele.
Tak pòtrosze, pòtrosze zbierzą sã grosze.
Jak òrganë nastrojisz, tak grają.
Taczich głupëch òsłòw je wicy na swiece.
Ti rolë nie ùwòrzesz ani sztërzema wółmi.
Do taczégò ladaco rôz gadac sã nie chce.
Pùstszô głowa jak tasza.

 

43. Co wieldżé, to wieldżé.
Wicy wôrt rozëm niż majątk; nôwicy wôrt cnota.
Zdrowi rozëm wiele ùmieje.
Dzys pierszégò apréla nie je!
Òn mô brodżi ë stodżi.
Jemù jesz rodżi wërostą.
Czej dzecko swój błąd ùznaje, tej mù przebaczëc trzeba.
Mô òczë jak dwa swiôza.
Jemù sã [òczë] łiszczą jak głownie. (por. CeyO 20: oba razem)
Trafił swój na swégò – rzekł diôbeł do kòwôla.
Głupy jak sadło.

 

44. Òn nie je ani szelãga wôrt (ani skażonégò dëtka).
Òn krëszk w pòpiele nie zaspi.
Swinia kwiczi, a miech drze.
Zdechł jak mógł (jak pies).
Jaczé żëcé, takô smiérc.
Abécadło, zjôdł pies sadło.
Kògò nie rôczą, temù czijã bôczą.
Pies psa nie ùjé.
Chto chce jądro zjesc, mùszi òrzech przekãsëc.
A-b a-b, chleb knap; I-b ib, ni ma rib (J-b, ib, chleba, knip).
Jaczi rodzëc, taczi dzedzëc.

 

45. Chto miãso zjôdł, niech ë gnôtë zjé.
Chto przińdze miedzë wronë, mùszi krakac jak ë ònë.
Òbiecanka cacanka a głupémù radosc.
Co dóné, to w grób bróné.
W jimiã Òjca (czijã òjca), ë Syna (daj gãbë, Kristina), ë Ducha Swiãtégò (co kòmù do tegò).
Grzéch w miech, grzészczi w miészczi, a pòkùta za piéck.
Co diôbeł do pôłnia, to diôbeł ë pò pòłniu.
W żëce zwòńc, chleba kùńc.
Pò nitce dóńdze sã kłąbka.
Trzeba drzéwkò dżic, pòczi sã dô.

 

46. Sëła złégò dwùch na jednégò.
Òn sobie z nim szpilkùje jak kòtka z mëszą.
Òn je përznã pòdstrzélony.
Ni ma nick tak złegò, co bë na dobré nie wëszło.
Co sã szukô, to sã naléze.
Kòżdi sóm sobie nôlepi żëczi.
Òn wszëtkò wié jak na sznurkù.
Ùdaje swiãtégò, a diôbła mô za kòlnérzã.
Òn mô diôbła za skórą.
Nie maluj diôbła na scanie, bô cë sã przësni.
Dajle diôbłu pòkój!
Jemù złi dëch pòmôgô.
Przez niegò złi dëch gôdô.

 

47. Òn je wieszczi.
Dajże mù téż, bò sã òceli!
Daj mù téż, bò w nim żôłc pãknie.
Na miã tikô, a na sã smikô.
Òn lubi wszëtkò kùpic za darmôka.
Òn nogã pòdnôszô jak pies do szczaniô.
Nie chwatôj swinie za ògón, bò cã òsrô.
Nie wdawôj sã z niedobrëmi, bò jes zbëti.
Òn gò wëssôł jak pijawica.
Zdżinął, jakbë kam w wòdã rzucył.
Jô sã diôbła nië bòjã, ale złegò człowieka.

 

48. Stôri, nie robi sã do narë.
To mù żëcé skródzy.
Chòroba rëchli przińdze jak wińdze.
To je główka jak makówka.
Złé trzeba z kòrzeniã wëtãpic.
Zdżinął jak złi szeląg.
Tak widno, żebës szpilkã nalôzł.
To béł taczi mróz, że jaż gwiôzdë z nieba padałë.
Òléwa wiedno na wiérzch wińdze.
Dostôł òn pò rzëcy.

 

49. Milczkã ùgrëze jak złi pies.
Bòdaj cã jasné gromë zatrzasłë.
Jakbë z flińtë wëstrzélił.
Żebë na psa nie bëło czija, to bë wszëtczich lëdzy kąszôł.
Jakbë jegò pòkrzëwami òpôlił.
Sprawił òn mù dëgùs!
Jegò jednak rôz diôblë z dëszą ë całã wezną.
Òn szëbienice nie wińdze! [ùńdze]
Ë jegò Pón Bóg naléze!
Lepi, żebë nie béł sã nigdë na swiat narodzył.
Òn ju pòszedł na wieczny spòczink.

 

50. Pò nim jak pò psy dëszi!
Òn bë swòje włôsné gówno zjôdł.
Chto złé broji, lëdzy sã bòji.
Bògati sã dzëwi, czim sã ùbòdżi żëwi.
Chłop jak wjechc słomë.
Chto pòzdze przëchódzy, sóm sobie szkòdzy.
Òni sã tak lubią jak pies z kòtą.
Kòta w miechù sã nie kùpiô.
Swińskò mac jesz nie zdechła.
Chto ò niebò nie stoji, ten sã piekła nie bòji.

 

51. Skąpy dwa razë tracy.
Òn bë òd niegò dëszã wëcëganił.
Z psa nie mdze słonina, a z wilka baranina.
Do Swiãtégò Dëcha nie chòdzë bez kòżëcha, a pò Swiątim Dëchù chòdzë w kòżëchù!
Z nim gadac a z kòzą pôcérz mòwic!
Mòwi wilkù pôcérz, a wilk: òwca!
Jakô prôca, takô płôca.
Òn je gòrszi jak sóm diôbeł.
Òna bë mù òczë z głowë wëdzarła.
Jaczi do pôłnia, taczi pò pòłnia!
Pòwiedz mie z kim przestajesz, a jô cë pòwiém, jaczim jes.

 

52. Òn sã ju barzylkò zmòkł – pòd jãzëkã.
Òd przëbëtkù głowa nie zabòli.
Òni sã tak zgôdzają jak wòda z ògniã.
Nie wtëkôj rãczi we wôr, bò sã sparzisz!
Leżi jak pies za płotã.
Pajk sedzy, a mùszczi chwôtô.
Òna za nim chòdzy jak celã za krową.
Òna mù wiedno za bùksami lôtô.
Zeszedł sã wiechc z rzëcą.
Swój swégò znaje!
Swinia nômili w kale légô.

 

53. Tak sã roją jak pszczołë.
Tegò jak mrówk.
Dostac sã le na lëdzczé jãzëczi!
Jegò trzeba le knëplã, tej òn nodżi naléze.
Co môsz dzys zjesc, schòwôj sobie na witro, a co môsz zrobic witro, to zrobi dzys!
Chłop jak mùca (jak grochòwi wiechc).
Ta kòbëła zdrzi do psa. (por….)
Lepi miec z biésã do czënieniô jak z nim.
Mnożëta sã jak robôczi w sërze.

 

54. Złodzejowi wszëtkò w drodze.
Dôł òn mù gąbczi!
Òbszarpóny jak szôtornik.
Òbdzarti, jakbë jegò wilcë w szczëpach mielë.
To le gnôt ë skóra!
To pasëje jak pisc na òkò!
Òn mô taczi głos jak stôri grónk.
Òn lôtô jak skòwrónk.
Żebë nié klin ë mech, to bë cesla ju dôwno zdechł.
Twôróg w rãkã, a gówno w zãbë!
Òn grodzy płot z bëlëcë.

 

55. Żaba kałù sã òdrzékô, a w błoto léze.
Ni ma dómkù bez ùłómkù.
Piwò pic nie zawadzy, pòczi stoji na kadzy.
Dze wiele komplementów, tam mało szczëroscë.
Òna wié, dze diôbeł mô młodé!
Czej przërzékô białogłowa, piszë na wòdze jejé słowa!
Skąd të jes? Z niepòkrëti wsë!
Te trzë rzeczë są wiedno zmienné: łaska pańskô, sërce białogłowë ë pògòda jesennô.
Słunyszko je jak żëcé: lsni blaskã włôsnym, ksążëc zôs jak kùnszt: żëwi sã
pòżëczonym.
Kòszlawi jak wół (jak szlachcëc).

 

56. Na jednym kùńcu jak mòtëka, na drëdżim jak
ril, a we westrzódkù jak kłąbk. (Kaczka)
Òn sobie kòstczi darmò szërëje.
Dóm – dóm – dëc, piãtą w rzëc.
To są rodzony bracô.
Òn sã ë z piekła wëłże!
Òni na niegò biją jak warnë na sowã.
Pòd kim glëna?!
Kawle pùszczalë, a jednak sã òszukiwalë.
Bóg daje dlô wilka, Bóg daje ë dlô pana.
Złodzéj złodzéja nie wëdô.

 

57. Òni sã wiszczą jak sëka szczeniãta.
Òni sã dzëbią jak kanie.
Co stopkã stąpi to piérdã pùscy.
Òn mù grozy pôlcã w bóce!
Òn trzimô na niegò pisc w taszi.
Żabë młënarzowi wòdã wëpiłë.
Jakbë gò chto zmił, pòszedł.
Stôri a głupy!
Òn pëtlëje, òn kasprëje.

 

58. Jemù kùkùczka w rãkawice nasrô.
Bòcón jim dzys knôpa przëniósł.
Gadu, gadu, a psë w krëpë.
Òna mô cëce jak krowa.
Ji sã rzëc le tak wòzy.
Òn mô nos jak kłonica.
Òn mô szëjã jak żôr.
Jegò krôsniãta òszczałë.
Òn mô głowã jak bania.
Òn mô nokce, żebë swòjich starszëch z grobù wëgrzebôł.
Òn sã na niedobri môl wëszczôł (pòd bezowi czerz).

 

59. Òna mô nóżkã jak młodi kùrk.
Napùsził sã jak gùlôk.
Lecy jak szewc ze skòrzniami na tôrg.
Óna mô rzëc jak kòpica sana.
Wszë jegò do stawù zawleką.
Czart mù pieniądzami srô!
Czart mù pieniądze przënosy, bò mù swòjã dëszã zapisôł.
Zblôdł jak scana.
Biôłi jak kréda (jak sniég).

 

60. Krącył sã pón Krãcczi pò swiece, co Pón
Bóg dôł, pò Gduńskù, pò Lãbórgù, pòBëtowie, ale przed smiércą sã nie wëkrącył.
Chòdzył jem pò swiece, co Pón Bóg dôł, ale jesz jem taczé wsë nie widzôł, co bë
do ni żôdna droga nie szła.
Szlachcëcë! Żebë nié na tim swiãtim miejscë, to bë jo cë dôł taczé wãgòrze na
plecë, co bë jes jich do Kłanina nie doniósł.
Jeszlë òd serca: Bòże daj zdrowié! Ale jeszlë pò tobace: to niech nos tak
spùchnie jak kłonica.
Chłopie, jak to terôz mdze? – Jak mdze! – Jeszlë pón nie òtrze, to jak wół
òsrôł, tak òsróné mdze.
Broń Bòże, jo mù dëcht nick nie zrobił, le jem jegò tim czijôszkã przez pësk
méznął, a zãbë mù lôtałë jak klawisze.
Jegòmòsculkù! Jô to tegò tak nie znajã, bò jô sã jesz nigdë nie żenił. ale kò
żebë jô nie chcôł, to bë jô tu nie béł.

 

61. Nos zadzérô do górë, jakbë mù całi swiat
nôleżôł.
Òna sobie jesz rodżi przëprawi.
Spróbùj, a tej mdzesz wiedzôł.
Czë òn je pies? [= Czy jestem gorszy?]
To je tak gwësno jak amen w kòscele.
Stul pësk, flabôczë! Ju sã stało.
Lepi ùprosëc, jak ùkrasc.
Ba, letkò to rzec, ale cãżkò zrobic!
Co to je, nie wié, ba, wiedzec nie chce.
Òn sã swòji włôsny cenié bòji!
Të sã nie pòtrzebùjesz ò miã bòjec, le sóm ò sã.
Òn ani pisnął.

 

62. Òn wszëtkò òpak robi.
W kòżdim kątkù pò dzecątkù, a za piéckã troje.
Pò Tomkù nic ni ma.
Dzéwczi, do paseniô gãsy!
Panna na wëdaniu!
Głupô Barësza!
Òni ùmieją draszowac – łeżkami w misce.
Z ni bë béł dobri òbrôzk, jakbë ją chto wëmalowôł.
Cëż jô móm w bawôłnã òwijac, czej jô prôwdã gôdajã!

 

63. Ù niegò są sztërë kątë a piéck piąti.
Z nią le do klôsztorë!
Pisze, jakbë swinia piska.
Ją le do czegò przëpùscëc, to jak swiniã w smiot zbòżô.
Pijany jak swinia (jak beczka, jak sztërë dzéwczi).
Òn mô dłudżé pôlce.
Człowiek mùszi na wiele rzeczi przez sparë zdrzec.
Klin klinã są wëbijô.
Óna bë mù rôd na głowie klinë czosa.

 

64. Òn mù zãbë pòkôzôł.
Niech ce sarczësté ògnie spôlą.
Niech ce klinë wëtną.
Niech ce diachlë wezną.
Niech na cã grom trzasnie.
Biôło? Biôło! Czôrno? Czôrno!
Niech ce piorun wëtnie!
Jak nabéł, tak pòzbéł.
Óno mùszi jednak jaczim kùńcã wińc.
Wzął jes pieniądze, wezni ë miészk!
Niebòrôk, ju dłudżi czas biédã klepie.

 

65 . Nãdza z biédą w pôrze chòdzą.
To je całą gãbą chłop.
Dzian, dzian s babùlinką swòją, wej, wej, co za figle stroją.
Siédzy baba na dziedzi, co sã reszi, to piérdzy.
Hej, kùka wedle bùka, hi, hã, hã! (wesz).
Z marckami pòd knip!
To bë mùszëła bëc wielgô zëma, żebë wilk wilka ùjôdł.
Głëpc głëpca, a diôbeł diôbła chwôli.
Ón jegò ògòlił bez mëdła.
Sërowi jak scyrz.
Smiérdzy jak scyrz!

 

66. Chto pòd ławą légô, tegò nogami kòpią.
Chto sã w drãk miészô, tegò swinie zjedzą.
Chto z psami légô, tegò pchłë òblézą.
Jedna òwca parchatô całą strzodã zarazy.
Tam mòja noga ju wicy nie pòstónie!
Chto sã smòłë chwôtô, ten sã strzepie.
Jegò jednak sëmienié ùbòdło.
Trzeba jednã wesz do semienia òstawic.
Òn robi głową.
Bóg jich tam wié, co òni ze sobą mają.
Cëchi lëdze nôwicy broją.

 

67. Òn le chòdzy, bączi zbijając, z jednegò
kąta w drëdżi.
Dôr za dôr, a darmò nick.
Kòmù Pón Bóg rozëmù nie dôł, temù jegò ë kòwôl nie ùkùje.
Òn sã le z bòka na bòk przewrôcô!
Óna sã òd smiéchù jesz rozpãknie.
Swinia zabëła, że prosëcã bëła.
To je wilk w òwczi skórze.
Òn pieje jak kùr.
Òn ji plôster przëłożił.
Z nią je dobrze gówno dzelëc.

 

68. Trzeba sã do Bòga mòdlëc, a diôbła nie
gòrzëc.
Jô mù wnet skòrznie ùszëjã.
Jegò diôbeł wiedno kùsy.
Nodżi drze, a skòrznie na palëcy nosy.
Òn pòscy, czej nic ni mô.
Òn je Bògù dëszã winien.
Òn ò bòsczim swiece nic nie wié.
Òn sã tak skrił jak szëdło w miechù.
Pòdchlebiôj, pòdchlebiôj, a bãdzesz szczestlëwi.

 

69. Òn kòżdé słówkò przez zãbë cedzy.
Òn pôrzcze jak kóń.
Ta nieszczestnô cota mù to zada.
Òn słówkò pò słówkù na jedwôbnym sznureczkù z gąbczi wëcygô.
Òn slôdkã czérzkô jak jaczi kóń.
Kòchôjma sã jak bracô, a rachùjma sã jak Żëdzë.
Òn spi jak zajc.
Nie kòżdi spi, co òczë przëmrużi.
Dobrô gãs, dobré ë prosã.
Szprach le za procentami chódzy, a sztamã mô ù Pana Bòga.

 

70. Ten niech łaje, chtëren daje!
Brzëtwie dzeckù sã nie daje.
Dwakrotnie daje, chto chùtinkò daje, a trzëkrotnie, chto z òchòtą.
Trzë dni pò smiércy.
Letkò to je dac, czej je òd czegò brac.
Cëzym majątkã je dobrze szafówac.
Dobroczinnym bëc je pësznô rzecz, ale trzeba wiedzec czej!
Òn sã jednak jesz z ti biédë wëgrëze!
Òn je wszëtczim lëdzóm dobri, ale sobie nôlepszi.
Chto kòżdémù dogòdzy, ten sobie zaszkòdzy.
Nôprzód kòło ławë, a pòtemù na ławã.

 

71. Głodnégò pésznëmi słówkami nie nakarmisz.
Za pòzdze kòniowi òwsa, czej zdrzi do psa.
Òna tak jidze napùszonô, jakbë chca zlecec.
Chto môłi pòdarënk barzo chwôli, ten wikszégò żądô.
Drogò nie kùpiôj, a darmò nie dawôj.
Chto sã wiele pitô, ten nierôd daje.
Trudno òrzechë grëzc, czej zãbów ni ma.
Bierzë, czej dają.
Z tim kwita z mita.
Pón Bóg dôł na to rãce, żebë brac.

 

72. Nara ten, co daje, a głupy ten, co nie
bierze.
Òn dzys darëje, a witro nazôd fedrëje.
Chto z łasczi żëje, ten bez bùksów chòdzy.
Darmòdajk ju dôwno zdechł.
Dzys za pieniądze, witro darmò.
Ë pies wié, chto mù jesc daje.
Na taczé rzeczë mòżna, ùtcziwszë ùszë, nasrac.
Stôrégò wróbla na plewë nie ùchwôcysz.
Nie grôj z kòtã, bò cã drapnie.
Òn cë pòdchlébiô, bò mù sã twójich pieniążków chce.
Krëczi tam sã zlôtają, dze scyrz czëją.

 

73. Nie ten twój przëjacél, co ce w òczë
chwôli, ale ten, co za òczami.
Òn mô pësk jak Môrcëna Lëtra rzëc.
Jak jegò nadmią, tak trąbi.
Dwùm panóm trudno słëżëc.
Òn mô òczë zamkłé, a nie spi.
Chto chce miec pòdchlébcã, wnet gò naléze.
Rëchli sã co zgùbi, jak naléze.
Òn sã wëmkł jak piskòrz (jak wãgòrz).
Pëtk wëtkł, Szëmk wëmkł.
Naszi biédë mdze dłëżi jak jegò państwa.
Bôgati daje òd swégò zbëtkù, a ùbòdżi òd swóji biéde.

 

74. Co òczóm straszno, to rące zrobią.
Wiele rąk, letkô robòta.
Òn ni mô do tegò ùcha.
To wszëtkò le do czasë.
Pón Bóg wié, co robi.
To mù kòscą w gardle stónie.
Wié òn, dze ùderzëc.
Jemù trzeba w ùszé trãbic.
Òn je głëchi, czej mô co dac.
Kògò Pón Bóg kòchô, na tegò krziżëczi wkłôdô.
Òdżeń je dobri gòspòdôrz, ale lëchi gósc.

 

75. Jak chto móże, tak Bóga chwôli.
Jinszé kraje chwalëmë, a w swòjich sedzëmë.
To mù na dobré nie wińdze.
Òn z głodë nie ùmrze.
Òstatny do kòscoła, a piérszi z kòscoła.
Pò smiércy mdze za pòzdze za grzéchë pòkùtowac.
Trzôsk jak na targù.
Tam je taczi zgwôr jak w zbóżnicy.
Przecywkò wòli Bòżi nick sã stac ni móże.
Pipa jù je w rzëcach.
Niech sã wòlô Bòskô dzeje, a të, Mackù, grôj!

 

76. Człowiek sądzy, a Bóg rządzy.
Jesz stôri Bóg żëje.
Bóg dôł, Bóg wzął, Bóg zôs dô.
Czej le je chléb, tej ë nóż są naléze.
Chto dôł zãbë, dô ë co do gãbë.
Czej Pón Bóg przëpùscy, to ë z czija spùscy – rzecze Żid.
Z tegò knôpa nick nie bãdze, chtëri na gasy spiącégò psa widzy a jemù sã nie
pòpsocy.
Kòt łowny, a chłop mòwny nigdë nie zdżiną.

 

77. Drobny jak mak.
Tam tegò jak makù.
Lepi dwa razë sã spëtac, jak rôz zle zrobic.
Chto sã wiele smieje, ten mdze wnet płakôł.
Slepy Bartkù!
Dali a dali, a blëżi smiércë.
Òn ji pòdarowôł żëwi òbrôzk.
Chto na cã kamieniã, na tegò të chlebã.
Òn wiedno jak czarownica robaczi pôcérz klepie.
Jemù trzeba pòd ògón pieprzë wsëpac.
Jewa jabłkò zjadła, a Jadamòwi ògrizkã da.
Òn béł w swiece trzë mile za piéckã.

 

78. Mądri jak Salamóna bùksë.
Òn jegò kòchô jak Judasz Christusa.
Niewiérny Tomk!
Leżi jak Łazôrz.
Diôbeł kadzëdła sã nie bòji.
Ùcékô jak diôbeł przed swiconą wòdą.
Lôtô jak z òpôloną (òparzoną) rzëcą.
Jak przëszło, tak wëszło.
Czej trwòga, tej do Bòga.
Ju sã żegnô mój nômilszi! Nie bãdzesz të, to bãdze jinszi.

 

79. Òn bë sobie lepi sztëk jãzëka ùkąsył, jak
kòmù co pòwiedzôł.
Trudno taczégò wòła wódzëc, co nie chce sóm chòdzëc.
Ksądz dwa razë kôzaniô nie prawi.
Chto wiele gôdô, ten bùle nie kùpi.
Chto szczi a nie piardnie, to tak, jak wieselé bez mùzyczi.
Skąd të jes? Jô jem z Pùżëc, co chcã swiata ùżëc.
Bòdaj was kùrk kòpnął.
Òn sobie w rzëcy radë nie wié.
To je taczi, co mù nie trzeba ani „të”, ani „wë” rzec.
Kùkùk! Strëch babã ùtłukł.
Òn jegò bez mëdła ògòlił.

 

80. Òna ju je dorosłô ë òbrosłô.
Żebë nié ten dech, to bë człowiek ju dôwno zdechł.
Pòlskô bëła niebã szlachce, cziszczã mieszczanóm, piekłã chłopóm, a rajã Żëdóm.
Kòżdi mùszi lëdac, co na niegò Pón Bóg włożił.
Dzëwô Léna!
Głupô sachajda!
Głupô Kasza!
Chto sã wëstroji, ten sã robòtë bòji.
Jô bë za niã dôł dzurowati fénig!
Òn mô za ùszami!

 

81. Môłi, ale kùrich.
Jemù diôbeł za kòlnérzã sedzy.
Leżi jak zdechłi pies.
Ón nos zadzérô, jakbë nim chcôł òbłoczi òrac.
Òn na wieldżégò pana chòrëje.
Òn barzo spanosził.
Òn sã spòlôsził.
Ón tak pòlaszi, jakbë Bóg wié, skąd béł.
A pùdzesz të, smiotónka (parchù)!
Jemù trzeba òbrokù ùmknąc.
Jakô wòda, taczi młin, jaczi òjc, taczi syn.
Chto z Bògã zaczinô, ten z Bògã kuńczi!

 

82. Òna mô zãbë jak czosłë.
Na swiãtégò Grzegòrza jidą wòdë do mòrza.
Òn bë ë rzëc zgùbił, żebë mù przërosłô nie bëła.
Skôcze jak kùr bez głowë.
Wlecze sã jak mùcha w smòle.
Òn mô bùksë wiedno na palëcy.
Òna rosce jak na drożdżach.
Jegò mùzg je z gównã pòmiészóny.
Rzëcą krący, jakbë kòrc robôków w ni mia.
Zezobòtóny jak swinia.

 

83. Òn strzëże ë gòli.
Bëłobë w co, żebë le bëło czim.
Òn prôwdã pòwie, czej sã òmili.
Pitkù, co pitkù – ale jestkù nic.
Dobrze temù przë dwòrze, kòmù doma pług òrze.
Jak sã Pioter do dwòrë dostôł, Lëter sã z niegò zrobił.
Stôri dwòrôk – gótowi żebrôk.
Jak mógł, tak zdechł.
Ni mia baba kłopòtë, kùpiła so prosã z krzëwim nosã, a to prosã pòsrało sã.
To trzeba tak robic, co sã wilk najé, a òwca je całô.

 

84. Trzimô sã tegò jak pijany płota.
To mù tëlé znaczi, jakbë na gãs wòdë chilnął.
Jô ò Pawle, a òn ò Gawle.
Trafił kùlą w płot.
Trafił, ale ni mô!
Òn mô pieniądzy jak gnoju.
Òn je w niebie – dze kòt sã wësrôł ë nogą grzebie.
Gwiôzdë ë słunyszkò – nôlepszi zégar.
Pò niebie gwiôzdë chwôtô, a co mô pòd nosã, tegò nie widzy.
Tak długò gwizdôł, jaż wëgwizdôł.

 

85. Czim rëchli, tim lepi.
Òn nie pòtrzebùje psë drodżi pòkazac.
Ta krowa, co wiele rëczi, niewiele mléka dô.
Chto òd strachù ùmiérô, temù piérdzélã zwònią.
Òn sóm na sã bicz ùkrącył.
Chcesz z niegò miec nieprzëjacela, pòżëczë mù pieniądzy.
Cekawòsc je piérszi stopień do piekła.
Czim wicy chto mô, tim wicy chce miec.
Ksãżi miech ni mô dna.
Pëszné słówka – a wicy nic!

 

86. Jegò miészk je wiedno próżny.
Żót ju ni móże, ale òczë jesz chcą.
Chcëwémù wszëtkô felô.
Òn drëżi jak lëstë na òsce.
Ù niegò pieniądze ni mają żódny wôrtoscë.
Pilnuj swégò, a nie pragni cëzégò.
Tak pësk rozwalił, co bë mù mógł s fóra wjachac.
Òn sã chcôł za chùtkò zbògacëc, dlôtegò wszëtkò stracył.
Macecha – diôblô pòcecha.
Òna le mùniã zwiesëła.
Òn ju wié, co biéda ni móże.
Zamkni gãbã, bò cë warna wlecy.
Mô mùniã jak szëpel.

 

87. Chto sã w jegò szczëpë dostónie, ten je
zbëti.
Głupy mësli, czej mô pëszno napisóną ksążkã, że ju je ùczonym człowiekã.
A cëż jemù pò kóniu, czej jezdzëc nie ùmieje.
Bzdzy jak twórz!
Chcëwi jak kùna.
Mòja òwieczkô, dze je twòja wôłna?
Na włôsné grzéchë je kòżdi slepy.
Szërë, mëszë w kąt, chtërô slepô, niech ùcékô, chtërô głëchô, niech pòsłëchô.
Òn sã ò swòji biédze ni móże nagadac.
Òn bë rôd wiedno ò se gôdôł.
Kòżdi je sóm sobie nôblëższi.

 

88. Kónia sã za rzëc nie chwôtô, le za głowã.
Wòła sã nje chwôtô za ògón, le za rodżi.
Kòżdi chce, żebë mù jinszi kadzëlë.
Sóm pò ùszë w gównie sedzy, a jinszim chce doradzac.
Òn sã le za ùchã pòdrapôł.
Òn wicy nie wié, jak brodã sobie smùkac.
Jakbë mie chto prawą rãkã òdjął.
Nôprzód mòje, tej jesz rôz mòje, a pòtemù, co zbiegnie, to twòje.
Kòżdi wòdã na swój młin cygnie.
Czôrny jak mòrës!

 

89. Òn jegò za psa trzimô.
Kòżdi mô rãce do se, bò nas tak Pón Bóg stwòrził.
Jakbë w òtmãt wrzucył.
Zaczął w złoce, skòncził w błoce.
Czej móm, tej dóm.
Czej co mô, to jé ë pije, a jak nick ni mô, to pòscy.
Jemù sã slënë w gãbie zbiérają.
Òn trzimô dzys szewiecczi pòniedzôłk.
Òna mô płacz na zawòłaniu.
Òn mdze tak długò wëdzélôł, jaż sóm nie mdze nick miôł.
Òn sã wiedno pò gòscënach włóczi.
Ùsróm sã, a nie pòddóm sã.

 

90. Kòłôcze mùszą bëc, chòc chleba ni ma!
Przebiéra, przebiéra, jaż téż przebra ë za kanarka wróbla dosta.
To je marnotrôwny syn.
Skąd przëszło, tam ë pòszło.
Kòżdi niesprawiedlëwi grosz na diôbła sã przëdô.
Òjc sknër, dzecë rozrzëtné.
Ù niegò je wiedno niedzela.
Szewc bez skórzni, a krôwc bez suknie.
To sã do jegò miészka nie dostónie!

 

91. Kòżdi swòjã biédã klepie jak móże.
Skôcze jak sôreń.
Chto wësok wléze, móże niskò spadnąc.
Proch sã za dwiérze wërzucô.
To mù leżi na sëmieniu jak kam.
Co sã z diôbła pòczãło, to do diôbła zdrzi.
Abò jesc, abò gadac.
Chto pòwòlny do jedzeniô, ten nie mdze flink do robòtë.
Trzeba wiedzec, czej gadac, a czej milczec.
Diôbeł pôrã skórzni pòdrze, niżlë pòrã lëdzy do grëpë dostónie.

 

92. Chto wiedno prôwdã gôdô, ten sã zarzec ni
móże.
Môłi zësk, a czãsti je lepszi jak wieldżi, a rzôdczi.
Òn sã sromô jak pies, czej czij widzy.
Të sã jes głodë namrzesz ë bòską nachòdzysz!
Pòkôra niebiosa przebijô.
Pijany ë dzecë nôrëchli prôwdã pòwiedzą.
Dze sã wadzą, tam prôwdë ni ma.
Ù stôrëch mądroscë, a ù dzecy prôwdë szëkôj!
Trudno kòmù prôwdã gadac, a nie òbrazëc!
Óst – rëbacczi tróst!

 

93. Chto panóm prôwdã gôdô, łaskã tracy.
Za prôwdã czasã ë głową trzeba òdpłacëc.
Chto zadalek sygô, tegò pò pôlcach biją.
Òn rozmiszlô ò niebiesczich migdałach.
Jemù sã wiedno nieco pò głowie roji.
Nie wiedno móżna prôwdã gadac, czasã trzeba ë milczec.
Dze ò gardło jidze, tam żartów ni ma.
Ze stôrą panną do klôsztorë, a z młodą do chłopa!
W żartach gôdô, a pò prôwdze mësli.
Mia, da, a jesz òtrzima.

 

94. Rëchli strzodã swini òpasesz jak pòrã
lëdzy, co sã kòchają.
Tak cëchò, co bë mòżna mak sôc.
Prôwdã kòżdi chwòli, ale nie kòżdi rôd słëchô.
Szkòda, szkòda, że ji tatk z nënką miészków nie dalë.
Òn je na wszëtczé sztërë kùti.
Z łżą niedalek zóńdzesz.
Co mô wisec, to nie ùtonie.
Krôdł brat, wisy złodzéj!
Jak biéda, to do Żëda, a jak pò biédze, kùszni mie w rzëc, Żëdze!
Òn je kapôwen w nim nóż ùtopic.
Łgôrz sóm sobie nôbarżi szkòdzy.

 

95. Chto z swiniami légô, tegò swinie zjedzą.
Czej łgac, to ju łgac dobrze.
Łgôrz le przëpôdkã prôwdã pòwié.
Co czënic sã nie gòdzy, to téż ë gadac szkòdzy.
Jakô głowa, takô mówa.
Òn mie wiedno w ùszë brzãczi.
Mdzesz të tam skôkôł jak wróbel na nitce.
Przeprôszajã Jegòmôscë, chòc Jegòmòsc jesz rôz tak długò mdze gôdôł, to jednak
ju wszëtkò w rzëcy.
Gbùrzczónie, czemù të nie płaczesz? A cëż jô móm płakac, to nie je nasz ksądz;
ale wa, Rëbôcë, mùszita płakac, bò to je waju ksądz. [zob. wiersz A.
Majkowskiego]
Stón jak stón, ale ùzemk grëbi jak diôcheł.

 

96. Chto sã dobrze wëpòscy, nie szukô w
chlebie òscy.
Nie robi sã do narë.
Niejednémù wszëtkò tak jidze, jak w spikù, a drëdżi móże dzeń ë noc robic, a
jednak nick ni mô.
Niemi chce gadac, chromi chòdzëc, slepy widzec, a głëpc mądrowac.
Na stôrë lata ùczi sã łgac.
Chto rôd łże, ten ë kradnie.
Strëszë pò swiece chòdzą, a nowinczi zbiérają ë roznoszą.
Prôwdą sã nie najész, a łżą sã nie ùdłôwisz.
Òn lepi jãzëkã jak cepami draszëje.
Co prôwda, to nie grzéch.
Prôwda w òczë kòle.

 

97. Prôwdą a Bógã!
Prôwdã rzni, a ò wicy sã nie pëtôj.
Òn nigdë prostą drogą nie chòdzy.
Wszëtkò minie, prôwda nie zdżinie.
Òn je wszëtczémù krziw.
Òn wszãdzë béł, le w rzëcy nié.
Nie zważôj smaczi, bële jes natkôł flaczi.
Cãżkô są czegò dorobic, dze procenta do stołu zasôdają.
Gadôj, co chcesz, prôwda mùszi prôwdą òstac.
Chto prôwdã gôdô, wiele słów nie pòtrzebùje.

 

98. Wprzód sã namëslë, a tej gadôj.
Krący są jak mësz w szestnicy.
Òn ni mô rozëmù ani za trzë fenidżi.
Òd słówka do słówka, jaż bòli główka.
Gãba zgrzészëła, niech gãba òdpòwiôdô.
Za pësk na pësk.
Gãba sã dopitô, a nodżi doniosą.
Szedł pies przez reż, a sëczką przez jôrkã, szedł pies na piwò, a sëczka na gòrzôłkã.
Czej jeden gôdô, mùszi drëdżi milczec.
Mój nos z głowë rosł, a twój nie taczi, bò rosł z psy sraczi.

 

99. Pies, chtëren wiele łaje, nie kąszô.
Chto chce ùderzëc, wiele nie grozy.
Béł to rôz kóń, ale sã zjezdzył.
Z pusti stodołë le wróbel abò sowa wëlecy!
Mądrze gadac, a w tinkã srac.
To mù tëlé pòmóże jak ùmarłémù kadzëdło.
Jemù tak gãba lôtô jak gduńsczi babie.
Mie bë sã pòwòdzëło, żebë le dochòdzëło.
Chłop w spódnicy, a białka w bùksach.
Pisze lëstë – do pannë drzëstë.
Ón żëje jak Pón Bóg przëkôzôł.